Expertengroep Psychology and Corona

Het vertrekpunt voor deze expertengroep was de vaststelling van verschillende academici en professionele verenigingen dat het perspectief van psychologische wetenschap grotendeels verwaarloosd was in de verschillende expertenpanels zoals de GEES en dus ook op het politieke niveau waar de beleidsbeslissingen genomen worden.

Gebaseerd op enkele informele ontmoetingen en ook verschillende bijdrages in de media van een aantal collega's startte een informele groep al begin mei. Deze ad - hoc groep is voornamelijk samengesteld uit academici met expertise in klinische psychologie, ontwikkelingspsychologie, gezondheidspsychologie en sociale psychologie. Ze bevat ook vertegenwoordigers van de professionele verenigingen van klinisch psychologen en psychiaters. 

De groep heeft zichzelf de volgende doelstellingen opgelegd:

• Het ontwikkelen van een conceptueel kader over corona - gerelateerd gedrag als basis om strategische adviezen uit te brengen
• Het verzamelen en verspreiden van informatie over lopend onderzoek en informatie gebaseerd op onderzoek
• Het opmaken en verspreiden van korte rapporten op geregelde tijdstippen met praktische en concrete aanbevelingen
• Het ontwikkelen van visibiliteit en het opbouwen van relaties met de media, andere expert - groepen en beleidsmakers
• Het contactpunt vormen voor vragen door de media en beleidsmakers over corona - gerelateerd gedrag

Deze experten - groep maakt geen deel uit van de VVKP, maar wordt wel ondersteund door de VVKP.

De expertengroep "Psychology and Corona" werkt met een kerngroep en daaronder een ruimer netwerk van experten uit de verschillende universiteiten. De samenstelling van deze groep kan wijzen in functie van de nood aan expertise en de fase waarin we ons bevinden met de Corona - crisis.

Samenstelling werkgroep

Pauline Chauvier is klinisch psychologe in de geriatrische unit van het Universitair Ziekenhuis Saint - Luc in Brussel. Ze werkt op de covid unit in een multidisciplinair team. Ze is bestuurslid van de UPPCF (Union Professionnelle des Psychologues Cliniciens Francophones) en is afgevaardigde voor de Belgische Federatie van Psychologen bij de Belgische Psychologencommissie. 

Geert Crombez is Professor Gezondheidspsychologie aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen (UGent). Zijn voornaamste onderzoeksinteresses omvatten de studie van motivationele dynamieken en zelf - regulatie in gedragsverandering.

Ann DeSmet is professor bij de OnderzoeksEenheid Klinische Gezondheidspsychologie en Psychosomatiek aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen van de ULB, België. Ze is gespecialiseerd in gezondheidspsychologie en (geestelijke) gezondheidspromotie via het opnemen van gezonde levensstijlen zoals vb. fysieke activiteit, gezonde voeding, slaap en in het gebruik van digitale interventies voor gezondheidspromotie en gedragsverandering. 

Alexis Dewaele is professor aan het Departement van Experimentele Klinische en Gezondheidspsychologie van de Universiteit Gent, België. Zijn voornaamste onderzoeksinteresses bevatten geestelijke gezondheidszorg, wetenschappelijke onderbouwde maatschappelijke impact en samenwerking tussen onderzoekers en stakeholders. Hij coördineert PSYNC. Binnen de Universiteit Gent coördineert hij tevens het interdisciplinair consortium "Working Together for Mental Health". 

Anne-Marie Etienne is Professor aan het Departement Psychologie van de Universiteit Luik, België. Haar voornaamste onderzoeksinteresses omvatten de studie van motivatie in de implementatie van gezondheidsgedragingen aan de hand van een nieuw behandelingsmodel, virtuele realiteit, en de studie naar de conceptualisatie van levenskwaliteit bij mensen met een somatische ziekte of die daar een verhoogd risico toe hebben. 

Sarah Galdiolo is Professor aan het Departement Klinische Psychologie van kinderen en adolescenten, Universiteit van Mons. Haar voornaamste onderzoeksinteresses richten zich op de ontwikkelingsmatige en interafhankelijke paden tussen (ouder)koppels en perinataliteit.

Olivier Klein doceert sociale psychologie aan de Université Libre de Bruxelles, waar hij het centrum voor sociale en culturele psychologie leidt. Hij bestudeert de psychologische processen die gepaard gaan met het geloof in samenzweringstheorieën en meer in het algemeen hoe mensen kunnen reageren op verkeerde informatie. Hij is ook geïnteresseerd in conflicten tussen groepen en vooroordelen.

Koen Lowet is gedelegeerd bestuurder van de Vlaamse Vereniging van Klinisch Psychologen en bestuurslid van de European Federation of Psychologists. Hij maakt deel uit van de internationale COVID-19 groep van leiders in psychologie. Zijn voornaamste interesses liggen in de promotie van (klinische) psychologie en de toegankelijkheid van psychologische dienstverlening binnen het brede gezondheidssysteem. 

Olivier Luminet is onderzoeksdirecteur bij het Fonds de la Recherche Scientifique (FRS-FNRS) en professor in gezondheidspsychologie aan de UCLouvain. Hij is voorzitter van de Belgian Association for Psychological Sciences (BAPS). Zijn voornaamste onderzoeksinteresses liggen in de interacties tussen emotie, persoonlijkheid en gezondheid, en tussen emotie, identiteit en geheugen (op individueel en collectief niveau). 

Karen Phalet is professor aan het Centrum voor Sociale en Culturele Psychologie, Faculteit van Psychologie en Pedagogische Wetenschappen, KU Leuven, België. Haar voornaamste onderzoeksexpertise ligt in de studie van sociaal gedrag in verschillende socio - culturele contexten met een bijzondere focus op de psychologische aspecten van culturele diversiteit en sociale ongelijkheid. Haar onderzoek heeft de bedoeling om intercultureel begrip te bevorderen alsook de sociale integratie van jongeren en jongvolwassenen vanuit diverse socio - culturele achtergronden.  

Prof. Philippe de Timary is hoofd van de afdeling volwassenpsychiatrie aan het universitair ziekenhuis Saint-Luc. Op vlak van onderzoek richt hij zich in het bijzonder op het verband tussen biologische en psychologische factoren die samengaan met verslaving met bijzondere aandacht voor emotieregulatie. 

Omer Van den Bergh is Professor aan de Onderzoeksgroep van Gezondheidspsychologie, Faculteit Psychologische en Pedagogische Wetenschappen. Zijn expertise omvat de relatie tussen gezondheid en gedrag, de psychofysiologie van stress en gezondheid en de relatie tussen zelf - gerapporteerde symptomen en fysiologisch dysfunctioneren en ziekte. Hij is ook de ombudsman van de Universiteit. 

Kris Van den Broeck is post - doctoraal onderzoek en gastprofessor aan het Departement van Eerstelijns - en Interdisciplinaire Zorg en het Collaborative Antwerp Psychiatric Research Institute van de Universiteit Antwerpen. Zijn onderzoek richt zich op de geestelijke gezondheid op populatieniveau, waaronder de preventie van geestelijke gezondheidsproblemen.

Stephan Van den Broucke is Professor in Gezondheidspsychologie en vice-decaan van de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen aan de UCLouvain. Hij is gespecialiseerd in publieke gezondheid en het vinden en begrijpen van gezonheidsinformatie (health literacy).  

Elke Van Hoof is Professor in Gezondheidspsychologie aan de Vrije Universiteit Brussel. Haar expertise omvat de psychofysiologie van stress en gezondheid en de relatie tussen zelf - gerapporteerde symptomen en fysiologisch dysfunctioneren en ziekte. Ze is de voorzitter van de werkgroep over de psychologische impact van COVID-19 in de Hoge GezondheidsRaad en ze is ook lid van de "Geestelijke Gezondheid" groep van de GEES. Elke Van Hoof adviseert de Vlaamse Minister van Volksgezondheid in de uitvoering van het COVID-19 actieplan "Zorgen voor morgen".  

Maarten Vansteenkiste is Professor aan het Departement van Ontwikkelings -, Persoonlijkheids - en Sociale psychologie aan de Universiteit Gent, België. Zijn voornaamste onderzoeksinteresses omvatten de studie naar de motivationele dynamieken en de motivationele rol van sleutel socialisatie figuren in de verschillende levensdomeinen waaronder gezondheidszorg, onderwijs, opvoeding en sport. 

Vincent Yzerbyt is Professor sociale psychologie aan de UCLouvain. Zijn onderzoeksinteresses zijn relaties tussen groepen, collectief gedrag, groepsemoties, stereotypen en vooroordelen, sociale cognitie, methoden en statistiek. Hij is de contactpersoon voor het Crisiscentrum voor de COVID-19 groep van sociaal psychologen (FR). 
 

Het volgen van de maatregelen vergt van de bevolking een bijzondere inspanning. De maatregelen vormen een inbreuk op onze gangbare levensstijl en we dienen ze langdurig na te leven. Hoewel het volgen van de maatregelen aanvankelijk een tijdelijke kwestie leek wordt nu duidelijk dat we evolueren naar een fase van permanente gedragsverandering. Gedragsverandering dient dus te leiden tot gewoontegedrag. Gewoontegedrag ontstaat in hoofdzaak door plannen en frequente herhaling, waardoor het in de hersenen anders aangestuurd wordt dan bewust gecontroleerd gedrag: het wordt niet meer bewust gesteld om een doel te bereiken en het verloopt grotendeels automatisch of zonder nadenken. Om deze gewoontevorming te faciliteren zijn zes pijlers belangrijk.

Meer info over het conceptueel model

De expertengroep werd gevraagd om een eerste advies te geven aan de GEES. 

7 stappen werden daarbij naar voren geschoven met concrete aanbevelingen.

Stap 1: Introduceer een psychologische breuklijn
Aanbeveling: Deze terugblik getuigt van empathie en waardering voor de geleverde inspanningen. Probeer dit te concretiseren en te personaliseren om de authenticiteit van de boodschap te versterken.

Stap 2 : Afscheid van ‘regels’
Aanbeveling: Durf je kwetsbaar te tonen; voortschrijdend inzicht leidt tot het bijsturen van maatregelen.

Stap 3 : Introductie notie ‘principe’
Aanbeveling: Licht goed de keuze van de term ‘principe’ toe. Doe appèl op engagement om de principes verantwoordelijk in te vullen.

Stap 4 : Toelichting bubbelprincipe
Aanbeveling: Werk met visuals om dit alles zeer bevattelijk toe te lichten.

Stap 5: Toelichting combinatie met Testing & Tracing
Aanbeveling: Licht goed toe hoe deze strategieën inherent met elkaar verweven zijn en elk hun eigen waarde hebben. (Maak een gedragsanalyse waarom contactinformatie tot nog toe moeilijk meegedeeld werd en stuur bij.)

Stap 6: Introduceer “knipperlichten”
Aanbeveling: Deze stapsgewijze boodschap wordt best via een begeesterende toespraak van beleidsdragers toegelicht.

Stap 7: Overheidscampagne
Aanbeveling: Schakel gedragswetenschappers in als adviseurs of ontwikkelaars van een dergelijke wervende overheidscampagne. Lanceer zo’n campagne vandaag, liever dan morgen.

Gecombineerde aanpak is cruciaal

Via deze verschillende stappen wordt gebouwd op diverse theoretische pijlers. Het is cruciaal om te benadrukken dat de verschillende stappen in combinatie noodzakelijk zijn. Als we ons beperken tot het uitvoeren van stappen 1 tot 4, dan riskeert het gunstige effect van het centraal stellen van het bubbelprincipe niet volledig tot zijn recht te komen. Het komt erop aan om de bevolking te stimuleren tot een vrijwillig engagement binnen een bredere strategie met aandacht voor de algemene gedragsregels, de rol van tracking en tracing, noodzakelijke knipperlichten en een wervende en verbindende overheidscampagne. Zonder deze noodzakelijke omkadering dreigt het bubbelprincipe een vrijgeleide te worden voor ieder om zijn ‘goesting’ te doen.

Naar het volledige advies

De coronacrisis vergde heel wat aandacht en energie. Dat laat bij sommigen onder ons mentale sporen na. Tegelijkertijd gooit het virus misschien roet in onze vakantieplannen. Om te herstellen van deze intense periode, om onze sociale relaties onder druk zuurstof te geven, en om veerkrachtig te kunnen omgaan met onzekere tijden in het najaar, is het belangrijk om tijdens de vakantie de batterijen op te laden, zowel fysiek als psychologisch. Maar wat is dat nu, een deugddoende vakantie die ons een mentale boost geeft? De expertgroep ‘psychologie & corona’ formuleert een reeks aanbevelingen hoe je in tijden van corona een verkwikkende en waardevolle zomervakantie kan beleven, in binnen- of buitenland.

Leidraad voor je vakantieplanning

Blik terug op de afgelopen zomers en stel je de volgende vragen:

- Welke zomerse activiteiten geven jou een goed gevoel? Wat is voor jou verkwikkend en vitaliserend?

- Gezien je gebruikelijke en verkwikkende zomeractiviteiten anno 2020 misschien niet haalbaar zullen zijn: Wat vindt je waardevol? Welke doelen wil je graag realiseren tijdens deze vakantie, wat verwacht je er precies van?

Deugddoende en waardevolle activiteiten

Een inspiratiebron voor passende vakantieplannen waarvan onderzoek aantoonde dat ze je energie kunnen geven of je welbevinden verhogen:

Aanbeveling 1: Zoek verbondenheid met de natuur.

Aanbeveling 2: Steek tijd in je hobby’s.

Aanbeveling 3: Onderhoud en diep je relaties uit. 

Aanbeveling 4: Maak connectie met elkaar, ook lichamelijk. 

Aanbeveling 5: Probeer eens iets nieuws. 

Aanbeveling 6: Probeer regelmatig te bewegen. 

Aanbeveling 7: Doe eens iets voor een ander. 

De pauzeknop geeft toegang tot ons intern kompas

Na deze bewogen periode is het meer dan ooit nuttig om een te volle to-do lijst te bannen en op de pauzeknop te drukken. Rust zorgt er ook voor dat je de gebeurtenissen van de afgelopen maanden een plaats kunt geven. Zo kunnen we de zaken meer in perspectief zien. Durf je hierbij kwetsbaar op te stellen in plaats van jezelf sterker voor te doen dan nodig of negatieve emoties onder mat te vegen. Als we zelf durven bespreekbaar maken wat we hebben gemist en wat er moeilijk liep, komen we dichter bij wat ons echt raakt in het leven: welke waarden vinden we echt belangrijk (vb. gezondheid, intimiteit)? Welke leuke dingen heb ik echt gemist (vb. vrijetijdsactiveit)? Welke krachtige relaties stonden noodgedwongen op een laag pitje? De vakantie is een ideaal ogenblik om te herbronnen, om dichter te komen bij ons intern kompas en bij elkaar. Dit toegenomen bewustzijn van onze kernwaarden, interesses, en relaties zorgt ervoor dat we meer trouw kunnen blijven aan onszelf en onze waarden. De coronazomervakantie als opstap naar meer authenticiteit en verbinding.  

Naar het volledige rapport

Op basis van literatuurstudie en gesprekken met diverse experten, ontwikkelde PSYNC in samenwerking met de leden van de expertengroep corona en psychologie richtlijnen en adviezen met betrekking tot the impact van covid-19 op de mentale gezondheid van burgers. 

Naar het rapport

De tweede golf van besmettingen eist zijn motivationele tol. De coronamoeheid sluipt er bij veel burgers in. Extra inspanningen zijn dringend nodig. In dit rapport geven we een overzicht van de belangrijkste resultaten van de recente bevragingen, bepleiten we een interdisciplinaire aanpak, en bieden we een reeks aanbevelingen (do’s en don’ts) van motiverende communicatie en beleid.

Naar het rapport

De expertgroep "psychology and corona" biedt ons een samenvatting van hun aanbevelingen die zowel naar CELEVAL als naar politieke organen gestuurd zijn.

Naar het volledige rapport

Naar aanleiding van de tweede reeks risico - beperkende maatregelen schreef de expertengroep een policy brief naar de beleidsmakers met betrekking tot de meest dringende acties die ondernomen kunnen worden om het mentaal welzijn en de motivatie van de burgers te ondersteunen. De policy brief focust op acute "hier en nu" - maatregelen die genomen moeten worden om de bevolking te ondersteunen om de effecten van de COVID-19 - maatregelen op te kunnen vangen.

Naar de policy brief

Ondanks dat adolescenten en jongvolwassenen niet bijzonder gevoelig zijn voor de medische gevolgen van het COVID19, zijn ze disproportioneel gevoelig voor de psychologische bijwerkingen van de huidige pandemie and de daarbij horende beperkingen. Voor deze reden vraagt de “Psychology and Corona” experentgroep specifieke aandacht voor deze groep. Dit rapport geeft een samenvatting van de belangrijkste bevindingen van onderzoek rond dit onderwerp en geeft beleidsaanbevelingen. Dit rapport is enkel beschikbaar in het Engels. 

Naar het volledige rapport

Een subgroep van de expertengroep werkte een rapport uit rond de gevolgen van thuiswerk in deze COVID - 19 tijden met aanbevelingen.

Vanuit de wetenschappelijke literatuur worden er 10 aanbevelingen gedaan:

1. Zoek een evenwicht tussen thuiswerk en werken op kantoor
2. Maak actief ruimte om te recupereren van je werk
3. Breng structuur aan in je werkdag
4. Kies de juiste leidinggevende stijl
5. Communiceer helder dat er wederzijdse verplichtingen zijn
6. Help medewerkers om structuur aan te brengen in hun werkdag en creëer een goede kantooromgeving thuis
7. Maak gebruik van virtuele communicatiemiddelen om contact te houden met collega's
8. Toon empathie en vertrouwen
9. Laat flexibiliteit toe en biedt ondersteuning
10. Biedt training aan

Lees hier het volledige rapport 

Het idee van een vaccinatie paspoort wordt op dit moment besproken op het nationale en Europese niveau. Het uitgesproken doel zou de implementatie van één of andere vorm van een paspoort moeten zijn op het Europese niveau tegen einde maart. De experten groep ‘Psychology and corona’ onderzocht deze kwestie vanuit het perspectief van de psychologische en meer algemeen, de gedragswetenschappen. 

Naar het volledige rapport

Naar aanleiding van de Nationale VeiligheidsRaad volgend op het eerste rapport naar de GEES bracht de expertengroep "Psychology and Corona" onderstaand persbericht naar buiten.

Expertengroep van psychologen tevreden met nieuwe koers Nationale VeiligheidsRaad, maar vindt dat er nog aanvullingen nodig zijn. 

De Nationale Veiligheidsraad bracht een belangrijke koerswijziging aan in haar beleid. In plaats van alles dicht, gaat nu alles weer open uitgezonderd een aantal sectoren en mits het respecteren van een aantal basisregels. Voor het eerst brachten ook psychologen een advies uit. “We zijn blij met de nieuwe wending, al zijn er nog belangrijke aanvullingen nodig,” zegt Koen Lowet, gedelegeerd bestuurder van de Vlaamse Vereniging van Klinisch Psychologen namens de expertengroep “Psychology & Corona”.

Naar het persbericht

Belgische psychologen trekken aan de alarmbel over motivatie bevolking, Trends

Als omkadering ontbreekt, dreigt vrijheid een vrijgeleide te worden om onze eigen zin te doen, opiniestuk Knack

Psychologen geven tips voor vakantie in Coronatijd

De expertengroep "Psychology and Corona" bracht een tweede advies uit met daarbij tips en aanbevelingen om de batterijen weer op te laden tijdens de zomervakantie. De Coronacrisis was een erg belastende en vermoeiende periode en het is belangrijk dat mensen de vakantie kunnen gebruiken om weer op krachten te komen, ook al ziet die zomervakantie er dit jaar misschien wel anders uit. 

Psychologen geven tips voor vakantie in coronatijd: "Belangrijker én moeilijker dan ooit om pauzeknop in te drukken"

Waarom de coronabarometer een goed idee is?

Naar het opiniestuk

Van bij de start van de crisis lanceerde het onderzoeksteam van Prof. Maarten Vansteenkiste (UGent) de motivatiebarometer. Een systematische meting van de draagkracht van de Belgische bevolking in het omgaan met de Corona - crisis. De motivatiebarometer evolueerde ondertussen naar een interuniversitair gebeuren gefinancierd door het Corona - commissariaat.

Rapport 21: Op ons tandvlees én toch volhouden

Take home message: 

• De vrijwillige motivatie daalt, terwijl het gevoel van ontmoediging en de ‘moet’-ivatie toeneemt
• De angst en onzekerheid over de situatie stijgen, terwijl we ons in toemende mate futloos voelen. We dreigen hierdoor een deel van de bevolking te verliezen.
• Ons risicobesef is niet gestegen, wat wijst op een onderschatting van het fragiele karakter van de situatie.
• Vooral het dragen van mondmaskers is goed ingeburgerd, maar we hebben het lastig om ons aan de sociale restricties te houden en doen het minder dan in de voorbije twee maanden.
• Meer knuffelcontacten ontmoeten gaat niet gepaard met meer verbondenheid of een beter welbevinden, maar duidt eerder op een gebrek aan energie om het vol te houden en op verzet tegen de beperkingen.
• We formuleren concrete aanbevelingen voor het beleid en de bevolking.

Naar het volledige rapport