Actuele richtlijnen voor klinisch psychologen

Richtlijnen voor de gefaseerde heropstart van activiteiten

Hygiëne - maatregelen voor klinisch psychologen

Richtlijnen voor het hanteren van online consultaties

Ventilatie

Dit is de vierde versie van de VVKP - richtlijnen voor klinisch psychologen. Deze versie handelt expliciet over de maatregelen voor de exit - strategie voor klinisch psychologen zoals beslist door de federale overheid.

Eerdere richtlijnen

Richtlijnen voor klinisch psychologen, versie 16.03.2020

Richtlijnen voor klinisch psychologen, versie 12.04.2020

Richtlijnen vanuit de Federale Raad GGZ - beroepen, versie 01.04.2020

Richtlijnen voor klinisch psychologen, versie 21.04.2020

Achtergrond van de richtlijnen

Sinds 12 maart 2020 is de federale fase van het crisisbeheer inzake COVID-19 in werking getreden. Sindsdien werden een reeks maatregelen genomen door de Nationale Veiligheidsraad en de bevoegde organen inzake crisisbeheer. Deze maatregelen hebben onder meer tot gevolg gehad dat alle niet - essentiële consultaties uitgesteld dienden te worden. Dringende psychische hulpverlening is echter wel altijd kunnen doorlopen.

De Nationale Veiligheidsraad besliste op 24/04/2020 dat er o.m. een "exit-strategie" diende te komen voor de gezondheidszorgberoepen. Daarop werd de Federale Raad voor de GGZ - beroepen gevraagd, waar de VVKP in vertegenwoordigd is, om deze voor te bereiden voor de GGZ - beroepen. Het doel is dat iedereen zo snel mogelijk weer op een "normale" manier toegang krijgt tot de gezondheidszorg, terwijl we er tegelijkertijd over waken dat de medische infrastructuur die nodig is voor de verzorging van mensen die aan het virus lijden, niet wordt overbelast.

Richtlijnen voor de gefaseerde heropstart van activiteiten

Deze richtlijnen gelden voor de gefaseerde heropstart van activiteiten in het kader van ambulante zorgverstrekking in een privé - praktijk.

Alle noodzakelijke en dringende zorg kan plaatsvinden. Dat was al zo, ook tijdens de eerste golf van COVID-19. Echter, als gevolg van een verlenging van de maatregelen tot uitstel van niet - essentiële zorg is het zeer goed mogelijk dat zorgnoden, die aanvankelijk niet dringend waren, dat inmiddels wel zijn geworden.

Klinisch psychologen worden daarom gevraagd om actief hun patiëntenbestand te contacteren om in te schatten welke zorgvragen ondertussen dringend en noodzakelijk zijn geworden.

Klinisch psychologen worden gevraagd om prioriteit te geven aan deze dringende en noodzakelijke zorgvragen bij het heropstarten van hun activiteiten.

Klinisch psychologen worden gevraagd om strikt alle gezondheids- en veiligheidsmaatregelen na te leven zoals bepaald door Sciensano. De opstart van hun activiteiten is hier aan verbonden. Wie niet aan die voorwaarden kan beantwoorden, kan bijgevolg zijn activiteiten niet uitbreiden (zie luik hygiënische maatregelen)

Om een gefaseerde en beheerste heropstart van de klinisch psychologische zorg in de privé - praktijk mogelijk te maken heeft de Federale Raad GGZ - beroepen een advies uitgebracht. Het Directoraat - Generaal van de FOD Volksgezondheid zet op dit moment de adviezen van alle raden om in overzichtstabellen. Deze kunnen dienen als referentiekader. De overzichtstabel voor de GGZ - beroepen is nog niet gevalideerd kunnen worden. In afwachting daarvan geldt het oorspronkelijke advies als referentie - kader.

De overzichtstabellen zijn een dynamisch gegeven en kunnen van week tot week bijgewerkt worden. De overzichtstabellen verdelen de zorg in vier categorieën:

"Dringende zorg": zorg voor een onmiddellijke, acute, orgaan- of lidmaatbedreigende problematiek.
"Noodzakelijke zorg": noodzakelijke zorg voor een problematiek die een orgaan of het leven van de patiënt bedreigen op de middellange of lange termijn
"Zorg voor patiënten die gevaar lopen achteruit te gaan": zorg die, indien deze niet wordt verleend, ernstige gevolgen kan hebben voor de levenskwaliteit van de patiënt
"Uitgestelde zorg": zorg die kan worden uitgesteld naar een later stadium

Deze categorieën zijn voor alle gezondheidszorgberoepen. Het spreekt voor zich dat een dergelijke categoriale indeling voor geestelijke gezondheidszorg niet eenvoudig is. Dit referentiekader is daarom ook oriënterend. Het dient als een kapstok.

De klinisch psycholoog dient dit toe te passen in functie van de specifieke problematiek van de individuele patiënt, alsook rekening te houden met de veiligheid en de capaciteit van de context in de praktijk. Het is steeds de klinisch psycholoog die altijd verantwoordelijk is voor de beoordeling van de individuele situatie van elke patiënt.

De klinisch psycholoog wordt gevraagd voorrang te geven aan de patiënten waarvan de zorg het meest acuut is. In functie van de capaciteit van de praktijk, rekening houdend met de hygiëne - maatregelen, kunnen patiënten verzorgd worden uit de andere categorieën. De beoordeling of een bepaalde behandeling dringend is, of niet - dringend, is een klinische beoordeling die enkel en alleen aan de klinisch psycholoog toekomt; het is de klinisch psycholoog die in overleg met en akkoord van de patiënt zal bepalen of een interventie onmiddellijk dient plaats te vinden of uitgesteld kan worden. We raden u aan dit steeds goed te documenteren in uw patiënten dossier.

Teleconsultaties worden nog steeds aangemoedigd voor diensten waar dat mogelijk is. Zie hiervoor onze richtlijn van 21.04.2020.

De klinisch psycholoog wordt gevraagd proactief rekening te houden met risicopatiënten (verzwakt immuunsysteem, longziekte, zeldzame ziekten, hartpatiënten, diabetes, ...). Veilige zorg is een absolute voorwaarde voor hen en sommigen zijn bang om hun huis te verlaten. Aarzel niet om deze patiënten actief op te bellen.

Klinisch psychologen die (gedeeltelijk) in een ziekenhuis werken, moeten indien nodig beschikbaar blijven om bij te dragen aan de zorg die in de ziekenhuisfaciliteiten wordt verleend. Stem daarom steeds goed af met uw diensthoofd als u uw activiteiten in uw privé - praktijk herneemt.

Groeps-sessies worden waar mogelijk vervangen door online alternatieven, doch kunnen door gaan indien de afstandsregels gerespecteerd kunnen worden.

De federale overheid kondigt aan dat er wel degelijk een monitoring zal gebeuren van de activiteiten op het terrein en de naleving van bovenstaande regels. Ze stelt tevens dat we allen waakzaam dienen te blijven en onthouden dat de evolutie van de pandemie kan leiden tot het eventueel hernemen van bepaalde maatregelen in de privé - praktijk.

De federale overheid, maar zeker ook de VVKP, dankt alle klinisch psychologen voor de essentiële zorg die zij ook in COVID-19 tijden zijn blijven geven aan hun patiënten, alsook jullie engagement bij de follow - up van jullie patiënten met en zonder COVID-19.

Lees hier het volledig gemeenschappelijk schrijven van de verschillende federale administraties.

Lees hier de COVID-19 procedure voor de ambulante zorgverstrekking in een privé - praktijk

Hygiëne - maatregelen voor klinisch psychologen

Update 14.04.2022

Nu de Coronabarometer aanduidt dat we in rustiger epidemiologisch vaarwater zitten, gelden onderstaande richtlijnen als aanbevelingen. De FOD Volksgezondheid en de InterMinisteriële Conferentie pleiten voor voorzichtigheid. Enkel voor wat betreft het dragen van een mondmasker zijn er nog een aantal verplichtingen.

Algemeen (aanbeveling)

Zorg uiteraard voor een goede basishygiëne. De voorschriften hiervoor kan je raadplegen in onze eerste richtlijn.
Werk enkel op afspraak. Afwisselen van fysieke consultaties met video - of telefonische consulten kan helpen om bv. te voorkomen dat patiënten elkaar in de wachtzaal kruisen.

Wachtzaal (aanbeveling)

Tracht het aantal aanwezigen tot een minimum te herleiden. Vraag bv. om te wachten in de auto. Zet de stoelen min. 1,5 - 2 meter uit elkaar. Neem alle voorwerpen, brochures weg.
De basisregel is dat er zo min mogelijk patiënten in de wachtzaal aanwezig zijn. Indien de wachtzaal gedeeld wordt tussen verschillende zorgverleners, dienen afspraken gemaakt te
worden zodat bv. videoconsultaties worden afgewisseld met fysieke consultaties en consultaties niet op hetzelfde uur starten.
Voorzie in de wachtzaal alcoholgel en fixeer deze flacon, alsook papieren zakdoekjes en een gesloten vuilbakje.
Hang de affiche met betrekking tot de hygiënische maatregelen uit.
Handen moeten ontsmet worden vooraleer plaats te nemen in de wachtzaal op een stoel.
Een bijkomende hygiënische maatregel kan zijn: als de patiënt naar de consultatie komt, wordt de stoel waarop de patiënt plaatsnam eventueel ontsmet.

Consultatie (aanbeveling)

Open en sluit zelf de deur van je consultatieruimte. Zo raakt de patiënt deze onderdelen van het kabinet niet aan.
Het blad van het bureau bevat zo weinig mogelijk materiaal zodat deze attributen niet gecontamineerd kunnen worden.
Indien mogelijk, verkies elektronische betalingen. Voor bankcontact kan je werken met een wattenstaafje om de toetsen te bedienen, dat je daarna weg gooit.

Sanitair (aanbeveling)

Het deksel van de toiletpot moet gesloten worden voor het doorspoelen. Er zijn geen bevestigde rapporten van faeco-orale transmissie maar viraal RNA is teruggevonden in stoelgang en urine van sommige COVID-19 patiënten. Door het deksel te sluiten voor het doorspoelen wordt vermeden dat er zich infectieuze druppeltjes vormen die in de ruimte kunnen blijven hangen.
De handen moeten gewassen worden na gebruik van het toilet.
Reinig dagelijks de toiletbril, rand van het toiletdeksel, kraan en deurklink (gebruik hiervoor bv. verdund bleekwater of alcohol).

Onderhoud (aanbeveling)

Verlucht de ruimtes regelmatig.
Reinig alle ruimtes minstens dagelijks.
Bleekwater kan worden toegevoegd om te desinfecteren. De oplossing moet een concentratie van 0,5-1% bleekwater hebben (4 dessertlepels of 8 koffielepels / liter).
High-touch oppervlaktes (deurklinken, lichtschakelaars…) kunnen frequenter gereinigd worden.
Voorwerpen die langdurig in contact kwamen met de patiënt (bv. gewichten voor oefentherapie bij kinesist) worden na gebruik gereinigd en gedesinfecteerd.
Bij zichtbare bevuiling met lichaamssecreties van een patiënt (bv. na niezen) moet het voorwerp / oppervlak onmiddellijk gereinigd en vervolgens gedesinfecteerd worden (met verdund bleekwater, alcohol 70% of een ander gebruikelijk ontsmettingsmiddel).

Persoonlijke beschermingsmiddelen (verplichting)

Mondmaskers

De IMC heeft beslist dat mondmaskers niet meer gedragen moeten worden door logopedisten en klinisch psychologen op voorwaarde dat er 1,5 m afstand kan worden gehouden. De mondmaskerplicht vervalt dus voor onze discipline.
Voor patiënten blijft het evenwel verplicht om een mondmasker te dragen tijdens hun aanwezigheid in het praktijkgebouw.
Voor al het personeel en bezoekers van ziekenhuizen en apotheken blijft het verplicht om een mondmasker te dragen.

Naar de beslissing van de IMC Volksgezondheid

Wat als je de physical distancing niet kunt respecteren?

Indien je bepaalde technieken dient toe te passen (speltherapie, interactionele technieken, ...) waarbij de afstand tot de patiënt niet altijd verzekerd kan worden:

Het wordt aanbevolen om voor elke patiënt een stoffen mondmasker te dragen (of, indien voorradig, een chirurgisch masker) om asymptomatische overdracht van COVID-19 te beperken.
Draag handschoenen als er risico bestaat op contact met lichaamsvloeistoffen tijdens de behandeling en was de handen na het uittrekken van de handschoenen.
Is er kans op contact met huid of kleding van de patiënt, draag dan een beschermschort of doktersjas.
Reinig en desinfecteer na de behandeling de oppervlakken en materialen die mogelijk in contact kwamen met respiratoire secreties of andere lichaamsvloeistoffen.
Het gebruik van materiaal in de consultatie: spel - of creamateriaal: vermijd het gebruik hiervan waar mogelijk. Hanteer je het toch tijdens de consultatie? Respecteer dan de basisregels in hygiëne (handen wassen voor gebruik);

Maatregelen voor de zorgverlener

Bijkomend aan bovengenoemde maatregelen, wast de zorgverlener de handen bij het betreden van de praktijk en voor het verlaten van de praktijk en draagt zoveel mogelijk een mondmasker tijdens zijn/haar aanwezigheid in de praktijk.
De beschermschort of het bovendeel van de werkkledij wordt verwijderd en de handen worden gewassen vooraleer er gegeten wordt.
De zorgverlener volgt zijn gezondheidstoestand nauwkeurig op en neemt contact op met zijn huisarts indien hij/zij symptomen van een mogelijke COVID-19 ontwikkelt.
Indien de zorgverlener, professioneel of privé, blootgesteld is aan een COVID-19 patiënt zonder adequate persoonlijke beschermingsmiddelen, volgt hij de maatregelen die beschreven staan in de procedure “contact”.

Wat bij behandeling van een mogelijk of bevestigd geval van COVID-19?

Mensen die ziek zijn: maak maximaal gebruik van online en tele – interventies (zie verder). Stel een fysieke consultatie bij voorkeur uit tot na de periode van thuisisolatie indien mogelijk.
Indien de zorg dringend en noodzakelijk is, plan deze dan in aan het einde van de dag, als laatste patiënt. Deze patiënten moeten strikt gescheiden kunnen worden van patiënten zonder COVID-19 - symptomen.
Geef de patiënt een chirurgisch mondmasker. Als er geen masker beschikbaar is, vraag dan aan de patiënt om zijn of haar neus en mond te bedekken
Draag zelf een chirurgisch mondmasker
Zorg ervoor dat de ruimte goed geventileerd wordt tijdens en na de consultatie
Ontsmet het materiaal dat in contact komt met de patiënt
Reinig en desinfecteer na de behandeling de oppervlakken en materialen die mogelijk in contact kwamen met respiratoire secreties of andere lichaamsvloeistoffen.

Wat als je zelf symptomen van COVID-19 vertoont?

Een klinisch psycholoog kan, net zoals iedereen, de ziekte oplopen. Hij/zij besteedt te allen tijde bijzondere aandacht aan algemene hygiënische maatregelen en is alert voor het optreden van symptomen van een acute luchtweginfectie van de bovenste of onderste luchtwegen.

Als een klinisch psycholoog lichte symptomen van een acute infectie van de bovenste luchtwegen ontwikkelt, zonder koorts, kan verder gewerkt worden met, gedurende 7 dagen en tot het verdwijnen van de symptomen, continu gebruik van een masker en handschoenen en een verscherpte handhygiëne.
Als een klinisch psycholoog symptomen van een acute infectie van de bovenste of onderste luchtwegen ontwikkelt, met koorts en hoest of ademhalingsproblemen, neemt de klinisch psycholoog telefonisch contact op met zijn/haar behandeld arts of de bedrijfsarts. Indien hij/zij in contact komt met personen met een risicofactor moet een test voor COVID-19 worden uitgevoerd.
Indien een test wordt uitgevoerd:
- In afwachting van het resultaat mag de klinisch psycholoog niet werken en moet hij/zij in thuisisolatie blijven en de aanbevelingen van de procedure "Hygiënevoorlichting aan de patiënt" volgen.
- Als het resultaat negatief is, kan de klinisch psycholoog in overleg met de behandeld arts het werk hervatten, wanneer de koorts verdwenen is.
- Als het resultaat positief is (bevestigd geval):
  - moet de klinisch psycholoog ten minste 7 dagen in thuisisolatie blijven, of langer, totdat de symptomen verdwijnen;
  - de aanbevelingen van de procedure "Hygiënevoorlichting aan de patiënt" worden verder opgevolgd;
  - er moet telefonisch contact genomen worden me de behandelend arts of de bedrijfsarts als de symptomen verergeren, of als andere symptomen optreden aan het einde van de arbeidsongeschiktheid.

Richtlijnen voor het hanteren van online consultaties

Tijdens deze periode van (zelf) quarantaine in het kader van COVID-19 coronavirus, wil EFPA, onze Europese koepelvereniging de toegevoegde waarde en het belang benadrukken van online consultaties.

Het Standing Committee on Psychology & Health en de Project Group on eHealth halen aan dat online consultaties, in het bijzonder via videochat, een haalbaar alternatief zijn voor psychologische zorg en therapie. Dat is niet alleen essentieel om je eigen gezondheid te vrijwaren, maar ook die van je cliënten. Onderzoek toont aan dat online consultaties net iets minder optimaal zijn dan conventionele zorg, maar niettemin tot gelijkaardige resultaten kunnen leiden.

Uitgebreide richtlijnen voor ethische en onderbouwde zorg zijn internationaal al een tijd ingeburgerd (bijvoorbeeld de richtlijnen van de American Psychological Association). We lichten graag volgende essentiële punten uit om op korte termijn gebruik te maken van deze technologie:

Bespreek de optie met je cliënt, bij voorkeur over de telefoon. Licht de achterliggende logica toe en benadruk het belang om voorlopig beroep te doen op online consultaties. Vang zo’n traject idealiter enkel aan om lopende begeleidingen te onderhouden: zo heb je ook het meest inzicht op hoe je moet ingrijpen in noodgevallen, bv. bij risico op zelfverwonding of suïcide.
Zorg ervoor dat zowel jijzelf als je cliënt zich in een afgezonderde en rustige ruimte bevinden en niet kunnen worden gestoord door anderen.
Voorzie voldoende tijd voor eventuele technische problemen.
Maak geen gebruik van een publieke computer, log uit na een sessie en zorg dat je besturingssysteem en applicaties up to date zijn.
In geval van een inbreuk op de beveiliging van je toestel, informeer je patiënten en de politie en doe beroep op een IT professional.
Doe beroep op professionele tools: maak bij voorkeur geen gebruik van Messenger, WhatsApp, Skype of Telegram. Deze toepassingen zijn in verschillende landen verboden voor psychologen om in te zetten voor professionele contacten. In sommige landen zoals het Verenigd Koninkrijk wordt hier echter tijdelijk een expliciete uitzondering op gemaakt, omwille van de hoogdringendheid van de situatie.

Een overzicht van beeldbeltools voor Vlaamse hulpverleners is terug te vinden op 'Bronnen en tools voor klinisch psychologen mbt COVID-19'. Een overzicht van veelgestelde vragen en antwoorden rond online consultaties is ook toegevoegd.

Richtlijnen voor voorzieningen

Het Agentschap Zorg en Gezondheid heeft richtlijnen uitgevaardigd voor:

Ventilatie

In de strijd tegen de verspreiding van het virus blijkt ventilatie hoe langer hoe meer een belangrijke bijdrage te kunnen leveren. Het Corona - commissariaat verspreide onlangs een rapport over de keuze en het gebruik van CO2 - meters.

Naar het rapport.