Eerdere richtlijnen
Achtergrond van de richtlijnen
Concretisering van de richtlijnen
Hygiëne - maatregelen voor klinisch psychologen
Richtlijnen voor het hanteren van online consultaties
Richtlijnen voor voorzieningen

Dit is de derde versie van de VVKP - richtlijnen voor klinisch psychologen. Richtijnen worden telkens aangepast nav de maatregelen van de Nationale Veiligheidsraad en/of nieuwe richtlijnen vanuit de overheid.

Eerdere richtlijnen

Richtlijnen voor klinisch psychologen, versie 16.03.2020

Richtlijnen voor klinisch psychologen, versie 12.04.2020

Richtlijnen vanuit de Federale Raad GGZ - beroepen, versie 01.04.2020

Achtergrond van de richtlijnen

De achterliggende ratio van de richtlijnen blijft onveranderd. In de eerste plaats is het belangrijk om de zorgcontinuïteit te garanderen voor onze patiënten die zorg nodig hebben. Daarnaast is het belangrijk om verdere verspreiding van het virus tegen te gaan. Tot slot moeten we er alles aan doen om te zorgen dat ons gezondheidssysteem niet overbelast raakt. 

De Nationale Veiligheidsraad heeft al vanaf 14.03 beslist dat "alle niet-essentiële consultaties, onderzoeken en ingrepen" geannuleerd of uitgesteld dienden te worden, ook voor de eerstelijnszorg. In een gezamenlijk schrijven van de federale overheidsadministraties op 16.04 werd deze beslissing verder toegelicht aangezien een dergelijke, algemene annulering of uitstel voor de nodige onduidelijkheid of onzekerheid zorgde. Er werd onder meer verduidelijkt dat: "Behandelingen van psychische aandoeningen die volgens het klinisch oordeel dringend te behandelen zijn, zijn essentieel." 

De federale overheid had eerder al beslist dat klinisch psychologen een essentieel gezondheidszorgberoep zijn. Praktijken van klinisch psychologen mogen en kunnen derhalve niet sluiten. Verplaatsingen naar de praktijk van de psycholoog zijn toegestaan. 

Concretisering van de richtlijnen

1. Verplichting tot zorgcontinuïteit: als gezondheidszorgberoep heeft de klinisch psycholoog een plicht tot het bieden van zorgcontinuïteit. U kan en mag derhalve uw praktijk niet sluiten! De manier hoe u die zorgcontinuïteit het beste kunt bieden (online consultaties, fysieke consultaties of doorverwijzing naar en opstart bij een even competente collega) is een inschatting die u best maakt samen met de patiënt. Opgelet, een verwijzing naar is niet voldoende. U moet zich vergewissen dat de behandeling effectief overgenomen kan worden. Tot zolang blijft u verantwoordelijk om zorgcontinuïteit te bieden. Denk ook na over de situatie waarin je zelf ziek zou worden. We raden aan om hier lokaal binnen de kring afspraken over te maken voor je kritieke patiënten.

2. Continueer alle begeleidingen: aanvankelijk dienden niet - essentiële begeleidingen voor alle type zorg in de eerste lijn uitgesteld te worden. Psychische zorgen die klinisch ingeschat worden als dringend, worden echter als essentieel beschouwd en kunnen dus doorgaan, ook als fysieke consultatie. De inschatting of de psychische zorg al dan niet dringend is, maakt u uiteraard samen met uw patiënt. Indien niet, kan begeleiding steeds vanop afstand (online of telefonisch). We raden u in ieder geval aan om uw patiëntenbestand actief te monitoren en te contacteren om in te kunnen schatten hoe het staat met hun zorgnoden.
De klinisch psycholoog wordt gedefinieerd als een essentieel beroep. Patiënten mogen zich in dat geval dus blijven verplaatsen naar jouw praktijk indien nodig. Bezorg hen best wel een attest zodat ze zich kunnen verantwoorden naar vb. politie wanneer men zich verplaatst naar de praktijk.

3. Indijken van het besmettingsrisico: het besmettingsrisico is nog steeds heel groot. Algemene maatregelen om de besmetting van het virus in te dijken zijn nog steeds van kracht. Schakel daarom zoveel mogelijk over naar online werken aangezien dit de meest veilige vorm van zorg is, zowel voor u als voor uw patiënt. Elke verplaatsing houdt immers een potentieel risico in. We raden u aan om uw patiënten, indien zij online toegang hebben, steeds een digitaal consult voor te stellen.

Fysieke consultaties kunnen zeker plaats vinden wanneer zou blijken dat de online werkvorm niet de meest aangewezen interventie zou zijn voor de psycholoog of de patiënt én de zorg dringend is. Dit is een klinisch oordeel en maak je dus samen met je patiënt. Wanneer een digitale consultatie onvoldoende toelaat om die inschatting te maken, kan je de patiënt ook fysiek zien.  

Fysieke consultaties kunnen ook enkel mits toepassing van de hygiëne - maatregelen.

Werkt u ook deeltijds in een ziekenhuis?
Stem in dat geval goed af met uw diensthoofd. De overheid vraagt immers dat alle zorgverstrekkers die ook (deels) in een ziekenhuis werken, ten allen tijde beschikbaar blijven voor hun bijdrage aan de zorgverlening daar.

 

Hygiëne - maatregelen voor klinisch psychologen

Algemeen

  • Zorg uiteraard voor een goede basishygiëne. De voorschriften hiervoor kan je raadplegen in onze eerste richtlijn.
  • Werk enkel op afspraak 
  • Sluit uw wachtkamer (en dus ook je toilet): Laat voldoende tijd tussen je afspraken zodat mensen elkaar niet kunnen kruisen. Je kan vb. mensen vragen te wachten in de auto ipv de wachtkamer.

Wat als je de physical distancing niet kunt respecteren?

Indien je bepaalde technieken dient toe te passen (speltherapie, interactionele technieken, ...) waarbij de afstand tot de patiënt niet altijd verzekerd kan worden:

  • Het wordt aanbevolen om voor elke patiënt een stoffen mondmasker te dragen (of, indien voorradig, een chirurgisch masker) om asymptomatische overdracht van COVID-19 te beperken.
  • Draag handschoenen als er risico bestaat op contact met lichaamsvloeistoffen tijdens de behandeling en was de handen na het uittrekken van de handschoenen.
  • Reinig en desinfecteer na de behandeling de oppervlakken en materialen die mogelijk in contact kwamen met respiratoire secreties of andere lichaamsvloeistoffen.
  • Het gebruik van materiaal in de consultatie: spel - of creamateriaal: vermijd het gebruik hiervan waar mogelijk. Hanteer je het toch tijdens de consultatie? Respecteer dan de basisregels in hygiëne (handen wassen voor gebruik);

Wat bij behandeling van een mogelijk of bevestigd geval van COVID-19?

  • Mensen die ziek zijn: maak maximaal gebruik van online en tele – interventies (zie verder). Stel een fysieke consultatie bij voorkeur uit tot na de periode van thuisisolatie indien mogelijk.
  • Indien de zorg dringend en noodzakelijk is, plan deze dan in aan het einde van de dag, als laatste patiënt
  • Geef de patiënt een chirurgisch mondmasker. Als er geen masker beschikbaar is, vraag dan aan de patiënt om zijn of haar neus en mond te bedekken 
  • Draag zelf een chirurgisch mondmasker
  • Zorg ervoor dat de ruimte goed geventileerd wordt tijdens en na de consultatie
  • Ontsmet het materiaal dat in contact komt met de patiënt
  • Reinig en desinfecteer na de behandeling de oppervlakken en materialen die mogelijk in contact kwamen met respiratoire secreties of andere lichaamsvloeistoffen.

Wat als je zelf symptomen van COVID-19 vertoont?

Een klinisch psycholoog kan, net zoals iedereen, de ziekte oplopen. Hij/zij besteedt te allen tijde bijzondere aandacht aan algemene hygiënische maatregelen en is alert voor het optreden van symptomen van een acute luchtweginfectie van de bovenste of onderste luchtwegen.

  • Als een klinisch psycholoog lichte symptomen van een acute infectie van de bovenste luchtwegen ontwikkelt, zonder koorts, kan verder gewerkt worden met, gedurende 7 dagen en tot het verdwijnen van de symptomen, continu gebruik van een masker en handschoenen en een verscherpte handhygiëne.
  • Als een klinisch psycholoog symptomen van een acute infectie van de bovenste of onderste luchtwegen ontwikkelt, met koorts en hoest of ademhalingsproblemen, neemt de klinisch psycholoog telefonisch contact op met zijn/haar behandeld arts of de bedrijfsarts. Indien hij/zij in contact komt met personen met een risicofactor moet een test voor COVID-19 worden uitgevoerd.
  • Indien een test wordt uitgevoerd:
    • In afwachting van het resultaat mag de klinisch psycholoog niet werken en moet hij/zij in thuisisolatie blijven en de aanbevelingen van de procedure "Hygiënevoorlichting aan de patiënt" volgen. 
    • Als het resultaat negatief is, kan de klinisch psycholoog in overleg met de behandeld arts het werk hervatten, wanneer de koorts verdwenen is.
    • Als het resultaat positief is (bevestigd geval):
      • moet de klinisch psycholoog ten minste 7 dagen in thuisisolatie blijven, of langer, totdat de symptomen verdwijnen;
      • de aanbevelingen van de procedure "Hygiënevoorlichting aan de patiënt" worden verder opgevolgd;
      • er moet telefonisch contact genomen worden me de behandelend arts of de bedrijfsarts als de symptomen verergeren, of als andere symptomen optreden aan het einde van de arbeidsongeschiktheid. 

Hoe mondmaskers rationeel en correct gebruiken tijdens de COVID-19 pandemie?

Richtlijnen voor het hanteren van online consultaties

Tijdens deze periode van (zelf) quarantaine in het kader van COVID-19 coronavirus, wil EFPA, onze Europese koepelvereniging de toegevoegde waarde en het belang benadrukken van online consultaties. 

Het Standing Committee on Psychology & Health en de Project Group on eHealth halen aan dat online consultaties, in het bijzonder via videochat, een haalbaar alternatief zijn voor psychologische zorg en therapie. Dat is niet alleen essentieel om je eigen gezondheid te vrijwaren, maar ook die van je cliënten. Onderzoek toont aan dat online consultaties net iets minder optimaal zijn dan conventionele zorg, maar niettemin tot gelijkaardige resultaten kunnen leiden.

Uitgebreide richtlijnen voor ethische en onderbouwde zorg zijn internationaal al een tijd ingeburgerd (bijvoorbeeld de richtlijnen van de American Psychological Association). We lichten graag volgende essentiële punten uit om op korte termijn gebruik te maken van deze technologie:

  1. Bespreek de optie met je cliënt, bij voorkeur over de telefoon. Licht de achterliggende logica toe en benadruk het belang om voorlopig beroep te doen op online consultaties. Vang zo’n traject idealiter enkel aan om lopende begeleidingen te onderhouden: zo heb je ook het meest inzicht op hoe je moet ingrijpen in noodgevallen, bv. bij risico op zelfverwonding of suïcide. 
  2. Zorg ervoor dat zowel jijzelf als je cliënt zich in een afgezonderde en rustige ruimte bevinden en niet kunnen worden gestoord door anderen.
  3. Voorzie voldoende tijd voor eventuele technische problemen. 
  4. Maak geen gebruik van een publieke computer, log uit na een sessie en zorg dat je besturingssysteem en applicaties up to date zijn.
  5. In geval van een inbreuk op de beveiliging van je toestel, informeer je patiënten en de politie en doe beroep op een IT professional. 
  6. Doe beroep op professionele tools: maak bij voorkeur geen gebruik van Messenger, WhatsApp, Skype of Telegram. Deze toepassingen zijn in verschillende landen verboden voor psychologen om in te zetten voor professionele contacten. In sommige landen zoals het Verenigd Koninkrijk wordt hier echter tijdelijk een expliciete uitzondering op gemaakt, omwille van de hoogdringendheid van de situatie. 

Een overzicht van beeldbeltools voor Vlaamse hulpverleners is terug te vinden op 'Bronnen en tools voor klinisch psychologen mbt COVID-19'. Een overzicht van veelgestelde vragen en antwoorden rond online consultaties is ook toegevoegd.

Richtlijnen voor voorzieningen

Het Agentschap Zorg en Gezondheid heeft richtlijnen uitgevaardigd voor: