Wij zitten volop in een historische periode voor de wettelijke verankering van de klinische psychologie en de psychologie in het algemeen in België.
Er liggen voor de geestelijke gezondheidszorg en in het bijzonder voor de klinisch psychologische zorg grote uitdagingen voor ons. Om onze maatschappelijke taak voor goede zorg op te nemen, dienen de randvoorwaarden dan ook zo afgestemd te zijn zodat wij ons werk ook naar behoren kunnen uitoefenen. Zoals jullie weten is dit geen sinecure.
Even terug gaan in de tijd. Tot 2016 oefenden klinisch psychologen werkzaam in de gezondheidszorg de geneeskunde illegaal uit. Door een jarenlange inspanning (de eerste stappen om de autonomie te beschermen was het oprichten van de Psychologencommissie in 1993) slaagden wij erin om ons beroep als autonoom gezondheidszorg en de psychotherapie als specialisatie te doen erkennen.
VVKP heeft de klinisch psychologen mee op de kaart gezet en, er is een plan. Bij bepaalde werven lukt dit beter dan bij anderen. Wij krijgen meer inspraak en slagen er hoe langer hoe beter in onze voeten in het zand te zetten en kunnen onze doelstellingen behartigen. Deze erkenning dient om verder te bouwen om de wettelijke verankering en financiering van de klinisch psychologische zorg (met inbegrip van de psychotherapie) te bekomen.
Ons kompas is onze belangrijkste leidraad en helpt ons om bij meningsverschillen in de onderhandelingen met de stakeholders duidelijke standpunten in te nemen. Zo willen we dat iedere burger toegang krijgt tot betaalbare klinisch psychologische zorg, dat de verschillende wetenschappelijk onderbouwde modellen en mensvisies vertegenwoordigd zijn in het aanbod en dat de vrije keuze van behandelaar wordt gegarandeerd door financiering voor uiteenlopende settings.
In deze open brief ga ik het niet over de conventie hebben, hiervoor verwijs ik naar het nieuwsbericht met de recapitulatie betreffende de conventie.
Uitdagingen en verwezenlijkingen – een terugblik en onze ambities
Niet enkel op het gebied van de uitrol van de conventie lopen we tegen de ingewikkelde staatsstructuur en stugheid van onze gezondheidszorg aan. Ook wat de stages en de IFIC-inschaling van de psychologen in de ziekenhuizen, centra voor geestelijke gezondheidszorg en andere organisaties betreft hebben we te maken met een logge structuur.
Uitdagingen en dossiers
Er zijn dus heel wat projecten waaraan gewerkt moet worden, zoals we aan het kabinet Vandenbroucke duidelijk maakten (zie Nota meerjarenplan). Zo moeten er koninklijke besluiten uitgevaardigd worden om patiënten goede zorg te bieden en de eigenheid en autonomie van de klinisch psycholoog te garanderen. Maar naast de wettelijke verankering van het beroep, zijn er meer dossiers waar de VVKP mee de kar trekt: de IFIC-inschaling, stagemogelijkheden, de maatschappelijke en wetenschappelijke betrokkenheid, het verdedigen van kwaliteitsvolle uitoefening van het beroep (Psychologencommissie en ebpracticenet), de permanente vorming, het Tijdschrift Klinische Psychologie, om er enkele te noemen.
De jonge garde komt er aan
Ten behoeve van de professionele stages slagen de administratieve diensten van onze overheid er maar niet in om de nodige veranderingen door te voeren. Of het nu gaat om de financiering van de stagemeesters of een budget voor de bezoldiging van stagiairs, er worden geen middelen vrijgemaakt die een even kwaliteitsvolle opleiding kunnen opleveren zoals deze van arts-assistenten. De financiering van de faculteiten psychologie moet gelijk worden aan die van de andere gezondheidszorgberoepen. Intussen maken we ons zorgen dat heel wat afgestudeerden straks niet kunnen doorstromen. Gelukkig komt er een jonge generatie klinisch psychologen aan die mondig is en die bij de minister bedongen heeft dat de verplichte professionele stage met een jaar wordt uitgesteld.
Samen met collega’s in loondienst aan de slag
Bij het IFIC krijgen we slechts moeizaam een voet tussen de deur. We hopen dat de leden van Vlaamse Vereniging van Psychologen in Algemene Ziekenhuizen (VVPAZ) en andere klinisch psychologen in dienstverband de krachten bundelen om zowel op inhoudelijk vlak als qua financiële inschaling meer invloed uit te oefenen op de IFIC-profielen. Ook hebben we de eerste stappen gezet om met de vakbonden tot een samenwerking te komen.
Inhoudelijk zijn de IFIC-profielen nog steeds onvoldoende afgestemd op het echte werk van de klinisch psychologen in organisaties. Hun autonomie en de naleving van de deontologische codes dient hierin meegenomen te worden. Functieomschrijvingen moeten recht doen aan de praktijk en de waardering moet correct zijn. Ook de nog altijd ontbrekende functie van psycholoog-specialist moet hierin meegenomen worden. De divisie Voorzieningen van de VVKP wil zich inzetten om de ziekenhuiswet aan te passen: er zouden psychologenraden opgericht moeten worden, de wettelijke normen betreffende de minimaal te bieden klinisch psychologische zorg zouden aangescherpt moeten worden, en er zou een transparant beleid met de mogelijkheid zitting te nemen in beleidsorganen moeten komen, zodat invloed uitgeoefend kan worden op de kwaliteit van de psychologische zorg.
Kwaliteit staat hoog op onze agenda – administratieve regeldrift niet
De kwaliteitswet is van kracht geworden en dient verder uitgewerkt te worden. Regels die gezondheidszorgwerkers verplichten ethisch correct, transparant en wetenschappelijk onderbouwd te werken juichen we toe. Kwaliteit staat hoog op onze agenda. Maar de intenties van de wet moeten nog op bepaalde onderdelen vertaald worden voor het werk van de klinisch psycholoog in de ggz. Regels betreffende het beroepsgeheim en de vrije en geïnformeerde toestemming bieden de burger de garantie van een veilige omgeving waar vrijuit gesproken kan worden. Hoe persoonlijke notities een plaats krijgen in het dossier verdient nog nadere aandacht. Het bijhouden van een elektronisch dossier en het delen van informatie kan enkel op voorwaarde dat er voldoende veiligheidsgaranties zijn qua inzagerecht. Er zijn verschillende initiatieven om dit in goede banen te leiden. Zo ook wordt er aandacht besteed aan het feit dat begrippen als diagnose en behandeling in de psychologie een andere invulling krijgen dan in het veld van de somatische geneeskunde.
Het werk in de luwte en het streven naar verbinding loont
De Psychologencommissie heeft een moeilijke periode achter de rug. De samenwerking met de vorige directeur werd beëindigd na het vaststellen van onregelmatigheden. Het vermijden van openlijke polemiek en het bewaken van de integriteit van het instituut is essentieel. De VVKP bewandelt een diplomatieke weg. We blijven ons inzetten voor de transparantie van de opdrachten waar de Psychologencommissie voor staat.
Ethisch handelen is de basis van ons werk
De huidige voorzitter, Joris Lagrou, heeft toegezegd zich aan de bevoegdheden van de Psychologencommissie te houden. Op vraag van minister van Middenstand Clarinval staat een hervorming van de Psychologencommissie opnieuw op de agenda. We zijn voorzichtig positief dat men erin zal slagen om het conflict tussen de wettelijke kaders op te lossen en dat er een instituut zal komen dat aan de wensen van klinisch psychologen voldoet. We gaan in gesprek met de minister van Volksgezondheid om ervoor te zorgen dat er een gemeenschappelijk instituut of tuchtorgaan komt dat ook voor de niet-clinici een onderkomen bied en rechtsgeldig is.
Onze jaarlijkse studiedag – een hoogdag – 50 jaar Tijdschrift Klinische Psychologie en 40 jaar VVKP
Permanente vorming en het informeren van de leden blijven hoofdopdrachten van de VVKP. De laatste twee jaar werden de webinars dan ook goed bezocht. Met grote tevredenheid kijk ik ook terug op de studiedag van 19 november 2021 in Mechelen, die ondanks de pandemie toch fysiek doorgang kon vinden. Het was ook een kans om de mensen te danken die gedurende vele jaren het Tijdschrift Klinische Psychologie gedragen hebben, met name de drie hoofdredacteurs. Naast Hans Vertommen, hebben we van de gelegenheid gebruik gemaakt om ook Bob Cools en Johan Vereycken tot erelid van de VVKP te benoemen.
Belang van toegankelijke informatie voor behandelingen
Naast de deontologie is wetenschappelijke onderbouwing de tweede pijler van kwaliteitsvol werken. VVKP werd gevraagd om aan te sluiten bij het ebpracticenet (https://ebpnet.be/nl), een database van gezondheidszorggerelateerde informatie die onder andere evidencebased richtlijnen bevat. We blijven ons inzetten om klinisch psychologen hiermee een eigen platform te bieden waar zij _in respect voor hun therapeutische vrijheid_ terecht kunnen met vragen en wetenschappelijk onderbouwde informatie kunnen vinden. We zijn dan ook bijzonder verheugd dat vier zwaargewichten uit de klinisch psychologische en psychotherapeutische wereld bereid zijn zich hiervoor in te zetten. Het gaat om prof. Ernst Koster (Universiteit Gent), prof. Patrick Luyten (KU Leuven), prof. Peter Rober (KU Leuven) en prof. Greet Vanaerschot (Universiteit Antwerpen), die de vier grote psychotherapiestromingen vertegenwoordigen.
Kringwerking revisited
De VVKP wil nauw verbonden blijven met de collega’s die zich op lokaal niveau inzetten, tegelijk dient er voldoende transparantie te zijn naar alle klinisch psychologen. Wat de psychologenkringen betreft is een werkgroep de eerste gesprekken gestart om het samenwerkingscharter aan te passen. Ook andere collega’s zoals klinisch orthopedagogen en mogelijk ook psychologisch consulenten en psychotherapeuten zouden via de kringen gezamenlijk de klinisch psychologische zorg op lokaal niveau kunnen vertegenwoordigen. In bepaalde regio’s zijn hiermee al goede ervaringen opgedaan.
Maatschappelijke dienstverlening
De pandemie lijkt bijna achter de rug, maar het uitwerken van een standpunt met betrekking tot de verplichte vaccinatie heeft intern een aantal interessante discussies opgeleverd. De VVKP ziet het niet als haar opdracht een standpunt in het maatschappelijk debat over vaccinatie in te nemen zolang het niet duidelijk is welke gevolgen er voor de klinisch psychologen zijn. Wel steunen we de onafhankelijke expertgroep ‘Corona & Psychology’. Deze kwam even onder vuur te liggen. Terecht werd er kritiek geuit op de communicatie in de media. Maar menig lid van de expertgroep schrok van de heftigheid van de reacties. Het verwijt dat de deontologische code en met name het zelfbeschikkingsrecht werden geschonden, was echter een brug te ver. Ik vond het noodzakelijk om tussen te komen in een opiniestuk op knack.be.
De VVKP wil er hier nogmaals aan herinneren dat deze expertgroep alle psychologische faculteiten van het land vertegenwoordigt en dat deze collega’s het respect en de waardering verdienen voor het meedenken over de mentale gevolgen van de pandemie en de maatregelen die hiermee verband houden. De VVKP is de vele collega’s die in interviews maatschappelijke en psychologische fenomenen geduid hebben dankbaar. Een overzicht van wat in de pers verschijnt is trouwens terug te vinden in onze nieuwsbrief.
Een cultuur van verbindend samenwerken
Verder wens ik nog eens te herhalen dat we op een verbindende manier met veel actoren in het veld aan het werk zijn. Wat ons verbindt met de huisartsen, psychiaters, psychologisch consulenten, seksuologen, psychiatrisch verpleegkundigen en vele anderen is de wens goede zorg aan de burger te bieden. Zowel structureel via de Unie van Zelfstandige Ondernemers (Unizo), de Federatie Vrije Beroepen (FVB), en platforms zoals de Staten Generaal Geestelijke Gezondheidszorg, de Hoge Raad van Zelfstandigen en KMO’s zetten we de belangen van gezondheidszorgwerkers op de kaart. Tezelfdertijd onderhouden wij structureel banden met andere beroepsverenigingen, op de eerste plaats onze Franstalige zustervereniging Union Professionnelle des Psychologues Cliniciens Francophones (UPPCF) en de ledenverenigingen van de Belgische Federatie van Psychologen (BFP). Verder is er een prima verstandhouding met de klinisch orthopedagogen en de VVPAZ. Daarnaast hebben we een driemaandelijks overleg met de Beroepsvereniging voor Wetenschappelijk onderbouwde Psychotherapie (BWP): we houden elkaar op de hoogte van de ontwikkelingen in het werkveld en willen vanuit de VVKP de klinisch psychologen-psychotherapeuten op deze manier betrekken bij het behartigen van de gemeenschappelijke belangen.
Vertrouwen en transparantie
De VVKP zet in op goede samenwerking en is hierin succesvol. Tientallen mensen zijn in de divisies en cellen van de vereniging actief; zij adviseren de Raad van Bestuur en hun voorzitters maken deel uit van dit gremium. Verder zijn veel klinisch psychologen betrokken bij de lokale samenwerkingsverbanden waarbij de klinisch psycholoog op de kaart wordt gezet.
De basis van de samenwerking die wij nastreven is vertrouwen en transparantie – dit vraagt moed en bereidheid tot dialoog. We blijven openstaan voor alle andere beroepsverenigingen om samen te werken aan de verdediging van onze beroepsbelangen en goede zorg te bieden aan mensen die hierbij baat kunnen hebben. Voorwaarde is wederzijds respect en waardering; polarisatie en nodeloze provocatie leveren weinig op en kunnen ervoor zorgen dat de VVKP zich uit de discussies terugtrekt.
Compromissen en terreinwinst
We passen deze cultuur van samenwerken ook toe in onze contacten met de stakeholders en de beleidsadministraties ̶ dat deze manier van werken moeizaam verloopt mag bekend zijn ̶ , een proces van respect tonen, standvastig blijven en vertrouwen opbouwen. Zo ontstaat er ruimte om elkaars drijfveren beter te begrijpen en om tot gedragen compromissen te komen.
We hebben te maken met een bijzonder ingewikkelde staatsstructuur (bevoegdheden die over uiteenlopende beleidsniveaus verdeeld zijn) en een administratie (Federale Overheidsdiensten en RIZIV) die weinig voeling heeft met de eigenheid en dagelijkse praktijk van klinisch psychologen. En onbekend maakt onbemind. Verder heeft de overbelasting van alle administratieve diensten door corona ons zeker niet geholpen.
Opdat klinisch psychologische zorg eindelijk vergoed zou kunnen worden en opdat klinisch psychologen als een volwaardig zorgberoep zouden worden beschouwd, is een opname in de Wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen essentieel. Hiervoor is een goed voorbereid dossier en open communicatiekanalen met de verantwoordelijke diensten van doorslaggevend belang. In de overlegorganen zorgen we ervoor om met de andere actoren, vooral de ziekenfondsen, psychiaters, huisartsen en patiëntenorganisaties, goed samen te werken. En we blijven de beleidsmakers erop wijzen dat zij zelf een langetermijnplanning voor de ggz hebben opgesteld. Zo werd tijdens de vorige regeringsperiode een resolutie aangenomen om het budget van de ggz tegen 2030 te laten stijgen naar 12% van het totale gezondheidszorgbudget.
Onze inspanningen renderen, ook al is het niet altijd meteen zichtbaar. We maken progressie. De klinisch psycholoog staat hoe langer hoe meer op de kaart. Het is wel een uitdaging om op een constructieve manier en in dialoog het terrein af te bakenen binnen de ggz; welke plaats krijgen de psychologisch consulenten, de psychiatrische verpleegkundigen, de klinisch seksuologen, de psychiaters, en welke plaats moet de psychotherapie in dit geheel krijgen?
Meerstemmigheid betekent omgaan met verschil en ambivalentie
Afsluiten wil ik met een aankondiging. Ook binnen het bestuur van de VVKP hebben we een intens proces doorgemaakt. Intern zijn er stevige discussies gevoerd over hoe we een goede balans kunnen vinden tussen de uiteenlopende belangen, settings en visies. Verschillende ideologische en strategische standpunten werden zichtbaar. Klinisch psychologen zijn een zeer diverse groep, een meerstemmig koor. Er is veel werk van gemaakt om deze meerstemmigheid aan bod te laten komen. Ambivalentie en ambiguïteit roepen de bijbehorende spanningen op.
Visietekst ter stemming op onze Algemene Vergadering 11 juni
Het heeft ons bewust gemaakt dat we een breed gedragen ̶ ook door onze leden ̶ visietekst nodig hebben, waaraan we ons kunnen oriënteren. Zo wordt het mogelijk transparant naar onze leden en partners in het veld te zijn en iedereen te laten zien wat men van ons kan verwachten. Na heel wat voorbereidend werk, zal de definitieve versie van zo’n tekst ter stemming aangeboden worden tijdens de Algemene Vergadering van de VVKP op 11 juni 2022.
De VVKP klopt op de deur van het beleid en wrikt de poort van de gezondheidszorg meer en meer open. Spreken in naam van 2000 of 4000 psychologen maakt echter een wereld van verschil. Maak je lid zodat we samen kunnen ijveren voor een betere plek voor de klinische psychologie en onze patiënten. Ben je al lid? Overtuig dan je collega’s die nog geen lid zijn! Dankzij jouw steun worden we als groep beter gehoord en bereiken we steeds betere resultaten.
Ben je graag mee met wat er allemaal gaande is in het veld van de klinische psychologie? Lees dan onze online nieuwsbrief die je als lid maandelijks in je mailbox ontvangt. Ben je nog geen lid en wens je ons structureel te steunen? Overweeg dan zeker om je lid te maken en/of je aan te sluiten als vrijwilliger in een van onze vele projecten.