Terugblik op een overwogen keuze

Meer dan een half jaar van mijn voorzitterschap zit erop en het is een moment om stil te staan en terug te koppelen. Met veel overtuiging begon ik aan het avontuur om een visie te ontwikkelen en om onze beroepsvereniging vooruit te helpen. Mijn ambitie eindelijk iets te kunnen doen en niet enkel vanuit de zijlijn machteloos toe te kijken leverde enkele keren een goedbedoelde meelevende glimlach op. Ik merkte snel dat dit een serieuze opdracht is als vrijwilliger. Er was regelmatig paniek en ik vroeg me af hoe ik dit allemaal ging bolwerken. Desondanks vloog ik erin, vaak met enkel het kompas op zak en een visie over onze beroepsbehartiging die toch bijzonder idealistisch blijkt te zijn. 

Ik wil vooral verbinding maken en vastberaden de belangen van klinisch psychologen vanuit een win-win optiek verdedigen. Sommigen schrokken van mijn directe stijl. Ik ben de leden van de RvB bijzonder dankbaar dat ze mij het vertrouwen gaven, gezien ik voor velen toch een vreemde was. Als ‘onervaren’ voorzitter was ik openlijk onzeker en twijfelde ik aan mezelf. Telkens als ik dit deelde met Koen Lowet riep hij mij op om ‘authentiek’ te zijn, zonder mij in een bepaalde richting te sturen. Ik heb deze houding vaker bij hem mogen observeren in het contact met de RvB, de divisies, het overleg met UPPCF en de kringen. Deze werkwijze is duidelijk zijn vruchten aan het afwerpen, er is een groeiend draagvlak binnen onze beroepsgroep om de klinisch psychologie gezamenlijk op de kaart te zetten.

Zoals in mijn letter of intent aangekondigd willen wij werken naar een inclusieve beroepsvereniging die het zich als opdracht stelt de verschillende beoefenaars van de klinische psychologie te vertegenwoordigen en kwaliteitsvol werk te promoten. Hierbij onze eigenheid en diversiteit bewakend. Onze eigenheid heeft ermee te maken dat wij het menselijk gedrag in al zijn aspecten bestuderen en onze diversiteit vindt haar voedingsbodem in de uiteenlopende mensmodellen om dit te verklaren en te duiden. 
Sinds mijn voorzitterschap heb ik herhaaldelijk contact gehad met niet leden VVKP die mijn oproep naar solidariteit en hulp hoorden. Ik heb ook mensen gesproken die geen lid van VVKP meer waren wegens te hoge bijdrage of polemieken rond onze manier van belangenbehartiging. 
 

Bepaalde dingen liggen niet in de macht van VVKP, zoals de terugbetaling in de privépraktijken of de IFIC inschaling of de problemen van autonomie in ziekenhuizen. De mensen die geen lid van VVKP meer waren hadden hier begrip voor en konden zich unaniem vinden in onze standpunten. Wat ik tegenkwam was vooral dat wij er als VVKP niet altijd even goed in slagen te communiceren over wat we allemaal aan het doen zijn. Wij willen hier verder aan werken. Overal in het veld groeit het bewustzijn dat we onze krachten moeten bundelen. 

Om dit te bereiken zoeken we een open dialoog proberen we volop om het veld opnieuw te verbinden, zowel over de sectoren heen (A&O psychologen, schoolpsychologen en onderzoekers), als met de verschillende actoren binnen de klinische psychologie (de ziekenhuispsychologen, neuropsychologen, forensisch psychologen, psychotherapeuten, onderzoekers en academici…).  
 

Wij willen inzetten op het bewaken van onze autonomie en het behartigen van onze beroepsbelangen – en dit voor alle klinisch psychologen, ongeacht de setting. Er is een hechte samenwerking aan het ontstaan met de Franstalige collega’s van UPPCF, de banden met BFP worden weer aangehaald en BWP is voor ons de vertegenwoordiger van de wetenschappelijk onderbouwde psychotherapie. In de onderhandelingen met de kabinetten werken we nauw samen met de klinisch orthopedagogen (VVO en AFO), waarmee we een uitstekende verstandhouding hebben. Betreffende de voorwaarden binnen de voorzieningen zijn wij ook de samenwerking met VVPAZ aan het verdiepen. Na wat voorzichtig aftasten heen en weer, betrekken we Uppsy-Bupsy meer om de gezamenlijke belangen te zien en hier elkaar constructief te inspireren. In de toekomst gaan we ook in gesprek gaan met de psychologisch consulenten waarmee we een goede verstandhouding nastreven.  
Wij vangen signalen op dat de collega’s binnen de Centra Geestelijke Gezondheid tevreden lijken te zijn met hun arbeidsomstandigheden. Om de cohesie binnen onze eigen beroepsgroep te versterken zouden wij een meer structurele samenwerking nastreven met de collega’s in de CGG en leren uit hun ervaringen.
In de omgang met collega’s psychologen, orthopedagogen en psychotherapeuten heb ik gemerkt dat er een grote bereidheid is samen te werken. Ik verwijs naar mijn letter of intent

Het is een heftige periode geweest voor de samenleving. De nadruk bij de maatregelen lag op het beheersen van de pandemie. Psychologen informeerden en adviseerden over hoe gemotiveerd te blijven en met een crisissituatie om te gaan. Er was een groeiend besef van de mentale belasting voor de bevolking door de sociale afzondering en het gebrek aan perspectief. Mensen deden massaal beroep op klinisch psychologische hulp.

De klinisch psychologen hebben in deze Corona – crisis ontzettend hard gewerkt, wij bleven beschikbaar voor mensen in nood. De wachtlijsten zijn ellenlang geworden. 
 

De huidige Minister van Volksgezondheid Vandenbroucke heeft aangekondigd meer klinisch psychologen in te zetten. Deze vinden en verleiden om in het werkveld aan de slag te gaan en te blijven, zal een hele uitdaging worden. Hij wil een ander paradigma naar voor brengen om onze gezondheidszorg te hervormen. 

Er is een verdere toename in het publieke bewustzijn dat klinisch psychologen een belangrijke functie vervullen voor het mentaal welzijn van de burger en de maatschappelijke roep naar goede psychologische zorg blijft toenemen. Toch vindt deze bewustwording nog niet zijn weerslag in het statuut of in de zeggenschap die wij als klinisch psychologen krijgen.
 

Wij hebben nauwelijks ondersteuning gekregen op het terrein, niet eens een compensatie voor het aanpassen en veilig houden van onze praktijkruimte. Een herziening van de ELP-conventie laat op zich wachten, nochtans zouden enkele veranderingen ertoe kunnen leiden dat zij een groter draagvlak vindt. Ook in de voorzieningen worden klinisch psychologen niet naar waarde geschat. Collega’s in sommige ziekenhuizen werden ver naar achteren geplaatst in de vaccinatie prioriteitenlijst en de recente IFIC aanpassing voelde als de zoveelste vernedering.  

De adviezen vanuit de expertengroep ‘Psychology & Corona’ kregen publiekelijk heel wat aandacht, toch werd het perspectief van de psychologische wetenschap bij de toepassing van maatregelen grotendeels verwaarloosd. 

Wij denken dat we sterker dan ooit staan en het is de hoogste tijd om gas te geven en onze stem te laten horen. 
 

VVKP trekt aan de kar en neemt de leiding. Dit betekent dat we compromissen sluiten en in dialoog gaan met zeer uiteenlopende groepen. Wij verdiepen dossiers en bereiden acties gedegen voor en pikken zo veel mogelijk op van wat er in het veld leeft. Er is een grote bereidheid in dialoog te blijven en standpunten te herzien, waar ruimte is voor verschil. Wij streven naar cohesie. Dit is voor ons de beste manier om aan een breed gedragen visie te werken. Ik hoop dat er een groeiend bewustzijn is dat dit de voorkeursweg is om de klinische psychologie en de psychotherapie op de kaart te zetten. 
Voor ons is dit een uitdagende evenwichtsoefening. Binnen het veld van de psychologen worden wij vaak als een machtige speler gezien. In het bestaande zorglandschap zijn wij echter nog een zwakke speler, die nog zijn plaats moet veroveren tussen actoren die kunnen buigen op een veel professionelere omkadering dan wij. 

Wij staan met de andere stakeholders in contact en gaan in overleg betreffende alle aspecten van onze beroepsuitoefening. Iedere vooruitgang die wij boeken op vlak van invloed kunnen wij gaan gebruiken voor het hele veld. Of het nu over het zetelen in zorgraden of adviesraden gaat, over meewerken in de Staten Generaal, de Expertengroep "Psychology and Corona" of De Zorgsamen, of over het aanhalen van de banden met de Federatie Vrije Beroepen: wij krijgen meer inspraak en gehoor. 

We balanceren steeds tussen invloed uitoefenen en toegevingen doen. Bij succeservaringen wekken we soms de indruk een grote invloed te hebben. Ik wil er als voorzitter over waken om altijd te blijven relativeren.
 

Voor ons beroep staan er grote veranderingen op het spel. Voor het eerst in de Belgische geschiedenis onderhandelen psychologen rechtstreeks met de andere belanghebbenden over een conventie die de terugbetaling van psychologische zorg binnen het RIZIV gaat erkennen. Dit is juridisch bepalend en een momentum voor ons om een nieuwe mijlpaal neer te zetten. Hiervoor is er een opname van klinisch psychologen in de wet op de ziekteverzekering en de oprichting van een permanente overeenkomstencommissie binnen het RIZIV noodzakelijk. 

Tegelijkertijd ijveren we om de klinisch psychologen in dienstverband, op de eerste plaats de ziekenhuispsychologen, aan een correct statuut te verhelpen. Zowel de verantwoordelijkheid als de intensiteit en omvang van de job van klinisch psychologen in de voorzieningen is sterk toegenomen. Er zijn bepaalde functies die gewoon genegeerd worden, meer bepaald die van de klinisch psycholoog-specialist. In sommige ziekenhuizen worden psychologen door de directie nog steeds geparamedicaliseerd en wordt niet eens toegestaan dat zij zich verenigen. Bovendien willen we zorgen voor de bescherming van onze competenties. Er zijn nog te veel afdelingen waar niet-psychologen, zonder de specifieke competenties, de taken van de klinisch psycholoog invullen. VVKP zal blijvend in gesprek gaan met de verschillende stakeholders en ijveren voor betere arbeidsomstandigheden in de ziekenhuizen waarin het beroep en de competentie van de klinisch psycholoog volledig erkend worden.

De klinisch psycholoog is immers door de WUG erkend als autonoom gezondheidszorgberoep en staat schouder aan schouder met de arts. Een aanpassing van de ziekenhuiswet is nodig om deze autonomie te verankeren en om klinisch psychologen correct te vertegenwoordigen in het ziekenhuisbeleid en het oprichten van psychologische diensten mogelijk te maken.
 

Om dit te realiseren denkt VVKP dat het een belangrijke volgende stap is om klinisch psychologen correct te vertegenwoordigen in de diverse beleidsorganen van ons gezondheidszorgsysteem. Wij dienen zeggenschap te behouden over de uitoefening van ons beroep, hiervoor dient het klinisch psychologisch referentiekader verankerd te worden in uitvoeringsbesluiten en wetteksten. 
De Psychologencommissie dient zodanig hervormd te worden dat ze opnieuw garant staat voor de ethische waarden van ons beroep en onze deontologie beschermt. 
 

VVKP ontstond 40 jaar geleden vanuit een maatschappelijk engagement om de klinische psychologie tegen een mogelijke bevoogding te beschermen. Er werd ingezet om de autonomie en eigenheid te verdedigen door wat we doen wetenschappelijk te onderbouwen en onze verantwoordelijkheid op te nemen om toegankelijke en betaalbare kwalitatieve klinisch psychologische zorg voor alle burgers op de agenda te zetten. 

Wij zijn in contact met heel wat kabinetten, de werkgevers en het RIZIV. Zo interpelleerden wij herhaaldelijk beleidsmakers betreffende beschermingsmateriaal, vaccinatie, het betrekken van psychologen bij het omgaan met de pandemie, de situatie van ziekenhuispsychologen, de ELP-conventie… Door constructief in gesprek te gaan worden wij alsmaar meer gehoord. 

Onder bepaalde benchmarks gaan, rond autonomie en vergoeding, is immers geen optie. Dit vraagt geduld en volharding.
 

Wij moeten absoluut bewaken dat wij zelf onze beroepsprofielen kunnen definiëren en dat de organisatie van de zorg afgestemd is op de realiteit in de huidige praktijk. Er dient een correcte financiering te komen voor psychologische zorg. Met IFIC en de ELP-conventie is er momenteel een onderwaardering van klinisch psychologen. De uitdaging zal zijn om voor ons aanvaardbare ijkpunten te kiezen om onze (financiële) autonomie te kunnen garanderen binnen een biopsychosociaal model van gezondheid en welzijn. Maatschappelijk gezien dienen we meer inspraak in het gezondheidsbeleid te bekomen. Kijk maar naar hoe de huidige crisis beheerd wordt door virologen en er nauwelijks ruimte is voor psychologen. 

Om de grote werf van kwaliteitsvolle klinisch psychologische zorg op de kaart te zetten en vanuit verbinding onze autonomie te behartigen zijn er nog een heel aantal belangrijke andere werven waar wij, meer buiten de schijnwerpers, de laatste maanden aan het werken waren. Allen zijn ze nodig om mee de kaart van onze toekomst te tekenen. 

Werf Psychologencommissie

Begin dit jaar kwam de psychologencommissie, meer specifiek ons tuchtorgaan onder schot. De zaak Kaat Bollen heeft een steen aan het rollen gebracht die de Minister van Middenstand Clarinval ertoe bewogen heeft de langverwachte hervorming van de Psychologencommissie op de agenda te zetten. 
De psychologencommissie vertegenwoordigd een neutraal orgaan dat zoals ‘dame Justitia’ naar de correcte afbakening van psychologen en niet psychologen moet kijken en onze deontologie beschermen. Ze dient onze morele autoriteit voor te stellen. Achter de schermen, in de luwte, is er veel werk verricht om de relatie te herstellen en problemen uit te klaren.   
De Psychologencommissie is dringend aan hervorming toe. Ze dient bevoegdheden te krijgen over de uitoefening van het beroep. Voor de klinisch psychologen is het primordiaal dat er een erkenning van een tuchtorgaan onder de voogdij van Volksgezondheid komt. Dit gaat ons tegen paramedicalisering beschermen en zorgen om de goede uitoefening van ons beroep te bevorderen en te controleren. Terzelfdertijd willen we helpen de identiteit van de niet clinici te blijven behouden, zodat zij in hun veld hun eigenheid kunnen garanderen. Binnen de BFP is er een groeiend besef dat de toekomst van de Psychologencommissie een zaak van alle psychologen is. Om de eigenheid van alle psychologen, zoals de arbeids- en schoolpsychologen, te beschermen in een overkoepelend instituut is er een werkgroep gestart binnen de BFP om een voorstel ui te werken over de toekomst van de Psychologencommissie. 

Werf Afbakening Psychotherapie

In samenwerking met BWP is er een werkgroep gestart om een afbakening van klinisch psychologische behandelingen ten opzichte van psychotherapie te komen. VVKP heeft heel bewust gekozen om hier de leiding aan de BWP over te laten. Een vastere samenwerkingsvorm is wenselijk. Al jaren willen wij een vertegenwoordiging van de klinisch psycholoog-psychotherapeut in onze RvB.
Interessant is om te zien dat er een bewustwording komt dat er geen duidelijke dichotomie bestaat tussen basaal klinisch psychologisch handelen en psychotherapeutisch handelen.  De onderliggende mensvisies en psychotherapeutische modellen hebben invloed op hoe klinisch psychologen handelen in de praktijk.  De rijkdom van modellen van handelen kunnen we enkel behouden als wij de diversiteit binnen de psychotherapie blijven waarderen.

Werf Ontwikkelen van Kwaliteitslabels

Regelmatig worden wij gevraagd waar men een deskundige neuropsycholoog, forensisch psycholoog of psychodiagnosticus kan vinden. Momenteel bestaan er hier geen labels voor. De desbetreffende divisies willen er werk van maken een VVKP-label te kunnen afleveren, dat een aantal basiszekerheden geeft om zich zo te kunnen noemen, in de hoop dat er beroepstitels voor ontwikkeld kunnen worden. Het is een evenwichtsoefening tussen het opstellen van duidelijke kwaliteitscriteria zonder echter over reglementerend en normerend te worden. 

Werf Opstarten professionele stages

Wij zijn druk in de weer om ervoor te zorgen dat de professionele stages volgend jaar in de best mogelijke omstandigheden van start zullen kunnen gaan. 
VVKP is de drijvende kracht om de verantwoordelijken, zoals de overheid, universiteiten, klinieken en ander andere instellingen, aan te spreken en er werk van te maken zodat we de afgestudeerden in 2022 een ruim aanbod van stageplaatsen te kunnen aanbieden.

Werf Verankering van de psychologenkringen in de lokale netwerken

De psychologenkringen dienen verder uitgebouwd te worden. Het project voor de ondersteuning van vertegenwoordigers in zorgraden werd de afgelopen maanden uitgerold. Ook hier zijn we verbindend aan het samenwerken met andere disciplines en versteken onze positie door de verankering van klinisch psychologen aan de zorgraden in de eerstelijnszones. We krijgen zeer regelmatig positieve feedback van de inzet die door de psychologen-bestuurders op lokaal vlak gedaan worden.
Onze aandacht gaat natuurlijk ook uit naar de versterking van de samenwerking tussen de psychologen onderling. We zagen dat heel wat psychologen vanuit de kringen als liaison wilden optreden in de vaccinatiecampagne voor de eerstelijnszorgwerkers. Het opnemen van deze verantwoordelijkheid, maakte heel wat psychologen, die momenteel nog wat ongekend waren met de lokale kring, duidelijk dat ook zij welkom zijn en baat hebben bij een goede lokale kringwerking. Ik wil er nog eens erop wijzen dat VVKP kringen aanmoedigt niet VVKP leden op te nemen. De kringen zijn, voor ons als staf en bestuur, een belangrijk klankbord om te weten welke noden, vragen en problemen er leven in de praktijk van psychologen, bij alle psychologen.
 

Wij zijn ons beroep begonnen omdat wij mensen willen helpen, wij vinden het spannend om te onderzoeken en begrijpen hoe mensen in elkaar zitten en functioneren. Als wij hen ook kunnen bijstaan bij de moeilijkheden die ze tegenkomen dan zetten wij een stap dichter naar een wereld waar psychisch lijden dragelijker wordt en mensen verdraagzaam met elkaar omgaan. Cruciaal hierin is ons te beschermen tegen de illusie van de maakbaarheid en het bewaken dat wij een bescheiden positie durven innemen over de impact die wij in ons handelen kunnen bereiken. 

Wij willen de belangen van onze leden beschermen. Er zit een visie achter – het veld vertegenwoordigen zodat mensen goede zorg kunnen krijgen en dat klinisch psychologen onder gunstige omstandigheden kunnen werken. Dit maakt het mogelijk ons te beschermen tegen paramedicalisering en inmenging door andere stakeholders en in gesprek te blijven. Wij slagen erin meer invloed te winnen ook al zijn er andere spelers op het veld die willen bepalen wat wij dienen te doen.

Zoals in psychologische begeleidingen kunnen wij voor de acties die wij ondernemen geen resultaatsverbintenis aangaan. Wij kunnen enkel controleren wat binnen onze mogelijkheden ligt. Als wij op grenzen botsen in onderhandelingen en wij vastlopen dan hebben wij een sterke achterban nodig. Assertief opkomen voor een psychologische zorg waar mensen met beperkingen en kwetsbaarheid tijd krijgen om te herstellen kan een gedeelde visie rond mentaal welzijn en psychische gezondheid zijn. Indien nodig samen weigeren mee te stappen in een beleid dat ons in een keurslijf wil duwen waar onze visie en ons werk onvoldoende gewaardeerd wordt zal dan belangrijk zijn.

Ik wil hier van de gelegenheid gebruik maken om alle vrijwilligers en leden te danken die over al die jaren lid gebleven zijn of zich (op)nieuw lid gemaakt hebben. Jullie maken het mogelijk dat wij als grootste beroepsvereniging kunnen wegen en aan de kar kunnen trekken.

Mijn idealistische en optimistische kant hoopt natuurlijk ook dat het geleverde werk een motivatie kan zijn om mensen te doen aansluiten bij VVKP en dat zij solidair willen bijdragen dat ons beroep maatschappelijke erkenning krijgt en dat de vrijwilligers die hard werken een duwtje in de rug krijgen. 

Bovenstaande is mijn persoonlijke drijfveer om mij als vrijwilliger te blijven engageren en het voorzitterschap op te nemen.
 

Om af te sluiten wou ik nog deze quote van Quentin Vassaert, de voorzitter van UPPCF, met jullie delen. 

Graag nodig ik jullie uit de webinar “Actualiteit rond het beroep klinisch psycholoog” van 30 maart te (her)bekijken. Hier krijg je een uitgebreide stand van zaken van het werk van de laatste maanden en hoe we er voor staan rond de erkenning van ons beroep. Voor leden is de webinar gratis. Je kan hem vinden in je ledenprofiel VVKP onder de rubriek "Kortingen" --> ledenvoordelen algemene beroepsuitoefening. Niet - leden die de webinar willen bekijken, kunnen dit aanvragen via het secretariaat: info@vvkp.be

Naar mijn ledenprofiel