Strong Teens and Resilient Minds (STORM): depressie- en suïcidepreventie voor jongeren in een netwerk van zorg en onderwijs
Sanne Rasing, Karlijn De Jonge-Heesen, Daan Creemers
Inleiding:
Depressiviteit en suïcidaliteit bij jongeren zijn spraakmakende onderwerpen waar veel over wordt geschreven en gesproken in de media. Vooral de cijfers van het aantal jongeren dat lijdt aan een depressie, suïcidale gedachten heeft of overlijdt door suïcide, maken grote indruk. De toegenomen eenzaamheid door de maatregelen tijdens de coronapandemie en de grotere ervaren prestatiedruk worden genoemd als belangrijke factoren die bijdragen aan de stijging van mentale gezondheidsproblemen bij jongeren. Maar ook zonder deze stressvolle factoren zijn er jongeren die gevoelig zijn voor de ontwikkeling van psychische problemen. Toch wordt er tot nu nog slechts gefragmenteerd gewerkt aan preventieve mentale gezondheidsbevordering en zijn er weinig concrete en systematische preventieve initiatieven of programma’s die ook daadwerkelijk worden ingezet (Van Bon-Martens et al., 2022).
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2023, 53(1), 4-12
Omgaan met slachtoffers van (vroegkinderlijke) chronische traumatisering: inzichten voor magistraten, forensische hulpverleners, psychologen en psychotherapeuten
Erik de Soir
Inleiding:
Slachtoffers van ernstige en langdurige mishandeling, misbruik en/of verwaarlozing, meer in het bijzonder van vroegkinderlijk seksueel misbruik en systematische uitbuiting, worden vaak gezien als onbetrouwbare, wispelturige en moeilijke cliënten of getuigen. Tijdens psychotherapie beschouwen ze zichzelf overigens ook vaak als hopeloze gevallen. Ze schamen zich vaak voor wat er zich in de sessies afspeelt: dissociatie, oncontroleerbaar switchen tussen ‘in traumatijd zijn’ en ‘in het hier en nu zijn’ en heen en weer geslingerd worden tussen herbeleving en ontkenning...
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2023, 53(1), 13-25
Het betrekken van naasten in de geestelijke gezondheidszorg: van multidisciplinaire richtlijn naar implementatie
Marieke Van Schoors, Elke Van Lierde, Evelien Coppens, Kim Steeman
Het is een feit dat een individu niet in een sociaal vacuüm leeft, maar deel uitmaakt van sociale contexten (Social Ecological Model; Bronfenbrenner, 1977). We leven niet alleen, maar in interactie met anderen: wat we doen, beïnvloedt en wordt beïnvloed door onze omgeving. Dat geldt ook voor personen met een psychische kwetsbaarheid: familie en naastbetrokkenen (hierna ‘familie’) spelen een essentiële rol in het leven van de patiënt. Op het moment dat professionele hulpverleners in beeld komen, bestaat er meestal al een langdurige zorgrelatie tussen de patiënt en zijn familie (Vanlinthout et al., 2020b). Meer nog, driekwart van alle zorg die mensen met een psychische kwetsbaarheid ontvangen, wordt verleend door familie (Timmermans, 2003). Daarnaast speelt familie een belangrijke rol bij het signaleren van psychische problemen, bij het zetten van de stap naar hulpverlening en bij het ondersteunen van de patiënt tijdens zijn behandeling en herstel (Vanlinthout et al., 2020b). Deze grote investering in de zorg voor de patiënt heeft eveneens een impact op het leven van de familie (Waters, 2016). Vaak zijn familieleden overbelast, doordat ze taken op zich nemen die de normale rollen binnen een familierelatie overstijgen, waardoor ook zij behoefte kunnen hebben aan extra ondersteuning (Helmer et al., 2016; Vermeulen et al., 2015).
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2023, 53(1), 27-35
34 jaar therapie met cliënten die zedenfeiten plegen
Kris Vanhoeck
Inleiding:
In 1985 voerde het Centre de Recherche-Action et de consultations en Sexo-Criminologie (CRASC) een audit uit over prostitutie in België (Gazan, 1992). In de marge van dit onderzoek had de directeur Freddy Gazan vastgesteld dat er in België geen enkel gespecialiseerd centrum voor de behandeling van seksuele delinquenten bestond. Met een beperkte subsidie van het Ministerie van Justitie zette het CRASC vervolgens zelf zo’n voorziening op. In 1988 kreeg ik de kans om een Nederlandstalige tak in dit centrum uit te bouwen. Vanuit het hele land kwamen zedenplegers naar Brussel. Maar er was nog maar weinig ervaring om op terug te vallen. In therapeutenkringen heerste het pessimisme van ‘nothing works’ van Robert Martinson uit 1974: met niet-gemotiveerde gedragsgestoorde patiënten valt niet te werken. Integendeel, sommigen maak je alleen slinkser en listiger door therapie...
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2023, 53(1), 36-43
‘Herstel van de wonde’: betekenis, diagnostiek en behandeling van littekens door zelfverwondend gedrag
Laurence Claes, Glenn Kiekens, Koen Luyckx
Inleiding:
Zelfverwondend gedrag (ZVG) verwijst naar het aan het eigen lichaam opzettelijk toebrengen van fysieke schade zonder de intentie om zichzelf het leven te benemen (Claes & Vandereycken, 2007; Nock, 2010). ZVG komt frequent voor bij jongeren en jongvolwassenen in de algemene bevolking en in klinische steekproeven. Ondanks het feit dat de biopsychosociale antecedenten en gevolgen van ZVG ondertussen uitgebreid onderzocht zijn, bestaat er relatief weinig literatuur over de permanente littekens die ontstaan ten gevolge van het ZVG. In deze bijdrage staan we stil bij de kenmerken van de littekens van ZVG (in vergelijking met andere littekens ten gevolge van een ongeval/operatie), de betekenis die personen geven aan deze littekens, en het stigma dat eraan kleeft. We beschrijven ook hoe stigmatisering van de littekens door de persoon zelf en door derden kan leiden tot het camoufleren van littekens voor zichzelf en anderen, wat het zoeken van hulp kan hinderen. Verder staan we stil bij aandachtspunten voor de diagnostiek van de littekens ten gevolge van ZVG en de medische en psychotherapeutische aanpak van deze littekens.
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2023, 53(1), 44-53
Wanneer de tijd beperkt is: een studie naar de ervaringen van therapeuten in centra voor geestelijke gezondheidszorg met een tijdslimiet in therapie
Rosa De Geest, Lara Godaert, Tine Mathys, Reitske Meganck, Melissa Desmet
Inleiding:
De laatste decennia worden er in Vlaanderen meer en meer beperkingen opgelegd aan de duur van de behandeling in de geestelijke gezondheidszorg. Dit gebeurt vaak vanuit een kostenefficiëntielogica. Zo wordt er in sommige centra voor geestelijke gezondheidzorg (cgg) gewerkt met een vast aantal sessies, gaande van vijf tot dertig. Eerder onderzoek wijst uit dat korte tijdslimieten voor- en nadelen met zich meebrengen. In deze studie onderzochten we hoe therapeuten in de cgg’s een vastgelegde tijdslimiet ervaren. Hiervoor werden achttien cgg-therapeuten met verschillende theoretische achtergronden geïnterviewd. Een thematische analyse hiervan leverde vijf thema’s op. Hieruit blijkt dat de therapeuten vinden dat er inderdaad voor- en nadelen aan een tijdslimiet verbonden zijn. Zij vinden een tijdslimiet vooral geschikt voor cliënten met een eenvoudige, afgebakende problematiek en een duidelijke hulpvraag, waarbij een dergelijke aanpak ervoor kan zorgen dat cliënten meer duidelijkheid hebben, gemotiveerder zijn en sneller tot de essentie komen. De therapeuten gaven echter aan dat dit soort eenvoudige hulpvragen niet overeenstemt met de complexiteit van de problemen van de gemiddelde cgg-gebruiker. De toepassing van een korte tijdslimiet bij cliënten met meer complexe problemen kan volgens hen zorgen voor negatieve effecten op de therapeutische relatie en een minder laagdrempelige zorg. Bovendien zorgt deze limitering er volgens hen voor dat de ondersteuning van cliënten met een chronische problematiek in het gedrang komt. Samen met eerder onderzoek wijzen de resultaten van onze studie erop dat het hanteren van korte tijdslimieten in de verkeerde context de kwaliteit van de zorg kan schaden.
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2023, 53(1), 55-73