Klinische psychologie in de gezondheidszorg in België: van voorontwerp tot druk bewoond huis in volle expansie
Nady Van Broeck
Inleiding:
De creatie van het nieuwe gezondheidszorgberoep klinisch psycholoog heeft ons de voorbije decennia intens beziggehouden. Zoals bij het bouwen van een huis hebben we verschillende fasen moeten doorlopen: van het eerste idee en de eerste voorontwerpen tot de verdere afwerking en ingebruikneming. In deze bijdrage gaan we eerst terug naar het verleden waarin de ideeën rijpten en de eerste stappen werden gezet. We staan stil bij het sleuteljaar 2015 waarin de wet op de uitoefening van de klinische psychologie en de klinische orthopedagogiek een feit werd en we besteden aandacht aan de onderliggende visie op ons beroep die in deze wet gestalte krijgt. Vervolgens krijgt de periode van 2015 tot nu, waarin de wet werd omgezet in tastbare veranderingen voor de klinisch psycholoog, de aandacht die deze periode verdient. Omdat een huis nooit af is en omdat een beroep als het onze het aan zichzelf en de maatschappij verplicht is om constant mee te evolueren met de ontwikkelingen van de wetenschap en de klinische praktijk, werpen we ook een blik op een aantal boeiende ontwikkelingen die zich nu al aandienen en die zich in de nabije toekomst zullen voortzetten.
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2022, 52(2), 93-103
Lees hier het volledige artikel
Klinisch psychologen in België en Nederland: een geschiedenis van eersten en laatsten
Giel Hutschemaekers
Inleiding:
Het Tijdschrift Klinische Psychologie bestaat ruim vijftig jaar. Dat is een bijzondere felicitatie waard. Nederland kent een dergelijk tijdschrift helaas niet en dat geeft reden om met enige jaloezie naar Vlaanderen te kijken. En de Nederlandse psychologenwereld heeft helaas sinds kort nog meer redenen om met afgunst naar haar zuiderburen te kijken: de formele erkenning van een eigen beroepengebouw voor de klinisch psycholoog. Dat nieuwe beroepengebouw (Van Broeck, 2022) is zowel elegant als stevig. Lang hebben de Belgische psychologen de positie vervuld van hekkensluiter in de internationale opmars van klinisch psychologen, inmiddels blijkt maar weer dat de laatsten de eersten zijn geworden. Decennia hebben Nederlandse psychologen gedacht met hun beroepengebouw voorop te lopen. Maar de uitdrukking ‘de eersten zullen de laatsten zijn’ is zeker op de Nederlandse situatie van toepassing. Na een flitsende start dreigt stilstand. In deze bijdrage sta ik stil bij het beroepengebouw van de psychologen in Nederland. Eerst ga ik in op ontstaan en vestiging, vervolgens beschrijf ik de dreigende corrosie in het gebouw, om ten slotte twee kroonjuwelen uit de Nederlandse erfenis te belichten: de specialismen en de opkomst van de generalistische geestelijke gezondheidszorg (ggz). Mijn bijdrage laat zich lezen als een oproep die kroonjuwelen te ‘kapen’, zodat de Belgische klinisch psychologen de rol van internationaal boegbeeld van de beroepsvorming kunnen blijven vervullen.
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 52(2), 104-116
Lees hier het volledige artikel
Psychodiagnostiek: heden en toekomst
Tim Bastiaens, Laurence Claes
Inleiding :
De bril waardoor we kijken, bepaalt wat we zien. En dus ook wat we niet zien. In de huidige diagnostiek zijn we getuige van twee bewegingen. De eerste betreft de transitie van een categoriale naar een dimensionale benadering van de bestaande ziektebeelden. De tweede betreft de transitie naar een dimensionale benadering over ziektebeelden heen, het zogenaamde transdiagnostische model. Nauwkeuriger geformuleerd houdt de eerste beweging in dat we binnen de bestaande ziekteleer evolueren van het in categorieën denken over de bestaande stoornissen naar het in dimensies denken over diezelfde stoornissen. De tweede, nog veel radicalere beweging houdt in dat we de bestaande verzameling aan stoornissen, de huidige ziekteleer dus, verlaten en ons richten op wat de verschillende stoornissen met elkaar delen aan onderliggende mechanismen (bijvoorbeeld: emotieregulatie, impulsregulatie). In deze bijdrage staan we stil bij enkele voor- en nadelen van vier modellen: 1. het categoriale, 2. het dimensionale, 3. het person-centered, en 4. het transdiagnostische model. We illustreren dit aan de hand van twee klassieke psychiatrische stoornissen, waarvoor Sectie III van de vijfde editie van de Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5; American Psychiatric Association [APA], 2013) een alternatief model beschrijft: persoonlijkheidsstoornissen en psychotische stoornissen. We eindigen met een overweging over wat en hoe te diagnosticeren naar de toekomst toe.
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2022, 52(2), 117-125
Digitale neuropsychologische diagnostiek: vloek of zegen?
Céline R. Gillebert, Hella Thielen
Inleiding:
De afgelopen decennia hebben technologische innovaties onze samenleving ingrijpend veranderd. Waar we rond 1980 nog een vaste telefoon gebruikten om te bellen en een encyclopedie om informatie op te zoeken, was in 2020 93% van de Vlamingen in het bezit van een smartphone en gebruikte 98% wekelijks het internet (Vandendriessche, z.j.). Deze toenemende digitalisering heeft er niet alleen voor gezorgd dat we ons dagelijks leven efficiënter kunnen inrichten, ze heeft ook tot een omwenteling in de zorg geleid. Zo werden papieren dossiers vervangen door het elektronisch patiëntendossier, robots ontwikkeld om zorgverleners te ondersteunen en wearables ingezet om gezondheidsparameters op afstand te monitoren. Waar veel medische en paramedische disciplines deze technologische ontwikkelingen omarmden en de COVID-19-pandemie de digitalisering zelfs heeft versneld, is de werkwijze van de klinisch neuropsycholoog de afgelopen decennia vrijwel onveranderd gebleven. In deze bijdrage nemen we de neuropsychologische diagnostiek under review, en bespreken we de meerwaarde van technologie in de diagnostiek alsook de uitdagingen waar we als werkveld voor staan om de klinische praktijk te moderniseren.
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2022, 52(2), 126-134
Diversiteitssensitief klinisch psychologisch handelen: een nieuwe (basis)vaardigheid?
Lotte De Schrijver
Inleiding:
Anno 2022 leven we in een superdiverse maatschappij, waarin klinisch psychologen en psychotherapeuten patiënten ontmoeten die verschillende culturele achtergronden, genderidentiteiten, seksuele oriëntaties, huidskleuren, religies, beperkingen, sociale klassen en leeftijden met elkaar verbinden. Maar staan we voldoende stil bij wat die diversiteit in onze spreekkamers betekent? In onze opleiding tot klinisch psycholoog kregen we een aantal basisvaardigheden mee die ons in staat moeten stellen om een therapeutische werkrelatie aan te gaan en een omgeving te creëren waarin we patiënten op een ethische en deontologisch correcte manier ontmoeten, met respect voor de interindividuele verschillen die mensen kenmerken. Verder ondersteunen deze basisvaardigheden ons bij het aanbieden van wetenschappelijk onderbouwde strategieën die we toepassen om samen met de patiënten op zoek te gaan naar antwoorden op hun hulpvraag. Maar omdat onze patiëntenpopulatie steeds diverser wordt, kunnen we ons afvragen in welke mate onze basisvaardigheden volstaan om met de uitdagingen die dat met zich meebrengt, om te gaan. Hebben we misschien iets meer of iets anders nodig?
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2022, 52(2), 135-142
Eerstelijnspsychologische zorg voor kinderen en jongeren: wat kunnen we ermee?
Nathalie Haeck
Inleiding:
Volgens Bruffaerts (2021) kampt 20% van de minderjarigen in België met een psychische stoornis. Wanneer we focussen op de adolescentie, lijkt de prevalentie van psychische klachten nog hoger. Uit Europees onderzoek blijkt dat een op de vier à vijf adolescenten in zijn leven voldoet aan de criteria van een psychische stoornis (Coppens et al., 2015). De meest voorkomende zijn: angststoornissen (31,9%), gedragsstoornissen (19,1%), stemmingsstoornissen (14,3%) en stoornissen op het vlak van middelengebruik (11,4%) (Kessler, Amminger, et al., 2007; Kessler, Angermeyer, et al., 2007; Paus et al., 2008)...
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2022, 52(2), 143-152
Het wel en wee van ELP: over eerstelijnspsychologische zorg bij volwassenen
Els Heene
Inleiding:
Niemand zal betwijfelen dat er op het vlak van geestelijke gezondheid een grote nood is aan laagdrempelige hulp die toegankelijk en betaalbaar is voor iedereen. Vanuit het principe van zelfredzaamheid willen we allemaal patiënten opnieuw in hun kracht zetten, tot ze het punt bereikt hebben waarop ze zelf kunnen doen wat ze dan willen doen. Soms is daarvoor langdurige zorg nodig, soms niet...
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2022, 52(2), 153-160
Transdiagnostisch werken bij kinderen en jongeren
Caroline Braet, Laura Wante
Inleiding:
De laatste tijd verschijnen er steeds meer transdiagnostische protocollen. Er wordt van uitgegaan dat deze protocollen inwerken op de veronderstelde onderliggende psychologische mechanismen van psychopathologie en dat ze hierdoor breed inzetbaar zijn. We zien talrijke voordelen van transdiagnostisch werken, ook bij kinderen en adolescenten, maar we mogen de vraag niet uit de weg gaan of het nu beter is stoornisspecifiek dan wel transdiagnostisch te werken. In deze bijdrage gaan we nader in op één onderbelicht mechanisme: de emotionele processen. Deze zijn al vaak in verband gebracht met de ontwikkeling en instandhouding van symptomen van psychopathologie, ook bij kinderen en adolescenten. Vooral emotieregulatie is de laatste decennia intensief onderzocht, waardoor er recentelijk ook een toename is ontstaan in de mogelijkheden om deze vaardigheid te trainen bij kinderen en adolescenten...
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2022, 52(2), 161-170
Cliëntgericht-experiëntele psychotherapie bij kanker of een chronische ziekte: werken aan levenskwaliteit via het experiëntiële lichaam
Tine Swyngedouw
Inleiding:
De levenskwaliteit van iemand met kanker of een chronische ziekte komt onder druk te staan. De mate waarin dat gebeurt, is afhankelijk van een veelheid aan factoren: de ziekte zelf, de persoon, de impact op studie of werk, iemands relaties, het wereldbeeld, enzovoort. Het is duidelijk dat het krijgen van een dergelijke diagnose zeer ingrijpend is en de persoon in kwestie op veel vlakken onderuithaalt (Schroevers et al., 2020). Onderzoek toont aan dat Focusing een positief effect heeft op de levenskwaliteit van mensen met kanker (Grindler Katonah & Flaxman, 1999; Klagsbrun et al., 2010). Als cliëntgericht-experiëntieel psychotherapeut heb ik in de loop der jaren een eigen manier van werken met mensen met kanker of een chronische ziekte ontwikkeld. In deze bijdrage beschrijf ik eerst het bredere kader van cliëntgericht-experiëntiële psychotherapie, vervolgens sta ik stil bij de vier bouwstenen voor mijn werkmethode, om te eindigen met een beschrijving van mijn model: het experiëntiële klavertjevier.
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 2022, 52(2), 171-179
We hebben een spannend jaar achter de rug
Patrick Engelhardt
"In deze bijdrage blik ik terug op een voor de Vlaamse Vereniging van Klinisch Psychologen (VVKP) spannend jaar en beschrijf ik de huidige stand van zaken..."
Referentie: Tijdschrift Klinische Psychologie, 52(2), 180-191