Word verwacht

Geïnteresseerd in toekomstige artikels in het Tijdschrift Klinische Psychologie?
 

Oekraïense ontheemden in België: eerste reflecties over de psychologische hulpverlening
- Maryana Hnyp, Chris Noorduin, Bart Van Hoof
Eind februari 2022 begon de grootschalige Russische militaire invasie in Oekraïne. Sindsdien hebben
miljoenen Oekraïners bescherming en een veilige plek gezocht in verschillende landen van de
Europese Unie. Niet lang na het begin van de oorlog verschenen de eerste Oekraïense
nummerborden in het straatbeeld en weerklonk een nieuwe taal in onze samenleving. Leuven telt een
groeiend aantal mensen met een vluchtverleden onder zijn inwoners. Onderzoek toont aan dat deze
mensen een grotere kwetsbaarheid hebben voor het ontwikkelen van psychische problemen en dat
deze doelgroep zijn weg in het landschap van de hulpverlening niet makkelijk vindt. Bovendien
ondervonden hulpverleners dat de gebruikelijke methodes en strategieën minder effectief waren of
niet aansloten bij de leefwereld van de hulpvragers. Omwille van de specifieke expertise en goede
samenwerkingsrelaties vertrouwde de Stad Leuven het vluchtelingenteam van het Centrum
Geestelijke Gezondheidszorg Vlaams-Brabant Oost een coördinerende rol toe in de organisatie van
de psychologische hulp voor Oekraïense ontheemden. Er werden ook twee Oekraïense therapeuten
aangeworven wat de (taal)efficiëntie en cultuursensitiviteit ten goede is gekomen.

Verzet bij kinderen met autismeWilfried Peeters
Geregeld weigeren kinderen met autisme om te doen wat we vragen. Ze hebben daar goede redenen
voor, redenen die vanuit autistisch denken begrijpelijk zijn. Ouders, leerkrachten en begeleiders gaan
er vaak intuïtief vanuit dat het kind hun gezag niet wil aanvaarden. In dit artikel wordt uitgelegd
waarom die relationele interpretatie de bal misslaat. Weigeringen worden bijna altijd veroorzaakt door
een gebrek aan afstemming tussen de opdracht of de opdrachtsituatie en de specifieke manier
waarop kinderen met autisme prikkels en informatie verwerken. Er wordt een stappenplan uitgewerkt
waarin stap voor stap de verschillende kenmerken van de opdracht of de situatie die leiden tot de
weigering, worden geanalyseerd en aangepakt. Veel aandacht gaat hierbij gaat naar de reacties van
de omgeving. Onbedoeld kunnen die er toe leiden dat sporadische weigeringen uitgroeien tot een
habitueel patroon van verzet.

Waarden in de psychotherapie - Axel Liégeois

De keuzes die klinisch psychologen maken tijdens de psychotherapie zijn niet waardenvrij. Ze zijn
onvermijdelijk gebaseerd op waarden en op een afweging van waarden. Zelfs de keuzes die ze
maken op basis van de psychotherapeutische benadering zijn niet vrij van waarden, omdat de
waardenkeuzes besloten liggen in de therapeutische methode. Ook als psychologen verklaren dat zij
zelf geen morele keuzes maken, maar altijd de wensen van cliënten respecteren en hun toestemming
vragen, is deze keuze al een afweging van waarden. In dat geval is het een keuze ten gunste van de
waarde autonomie die in conflict kan komen met andere waarden. Vanuit ethisch perspectief is het
best dat psychologen niet hoeven te vragen om een ethisch of deontologisch advies, maar dat ze zelf
een ethische afweging kunnen maken, in samenspraak met de betrokkenen. Maar dat impliceert wel
dat psychologen beschikken over een ethisch denkkader waarmee ze vragen zelf ethisch kunnen
analyseren en evalueren. Een dergelijk ethisch kader bestaat best niet uit normen en regels, maar uit
waarden. In deze bijdrage ontwikkelen we een waardenkader en stellen we vervolgens een
waardentoets voor om onze keuzes ethisch te toetsen aan de waarden.

Op één been kan men niet lopen: over het gebruik van wetenschappelijke evidentie in het
klinisch redeneren
- Jochem Willemsen
Klinisch psychologen en psychotherapeuten moeten werken in contexten die gekenmerkt worden door
uniciteit, onzekerheid en waardeconflicten. Ze worden dus geconfronteerd met situaties waarvoor
geen standaardoplossingen bestaan, die slechts ten dele bekend zijn en die zowel ethische als
feitelijke vragen opwerpen. Hoe kan een psycholoog in een dergelijke context zijn interventies op een
weloverwogen en doelgerichte wijze kiezen? Op welk soort evidentie kan de psycholoog vertrouwen
bij het nemen van beslissingen wanneer hij wordt geconfronteerd met uniciteit, onzekerheid en
waardeconflicten? Volgens het evidence-based practice -model moet de psycholoog zijn beslissingen
baseren op een integratie van: 1. het best beschikbare onderzoek met 2. klinische expertise, in de
context van 3. patiëntkenmerken, cultuur en voorkeuren. Deze drieledige structuur is echter helemaal
niet drieledig omdat het uiteindelijk altijd verwijst naar de wetenschap als enige bron van evidentie.
Voorts worden klinische expertise en patiëntkenmerken, cultuur en voorkeuren gelegitimeerd en
gedefinieerd door middel van empirische studies. In deze bijdrage zal ik beargumenteren dat dit
reductionistisch model de psycholoog onvoldoende ondersteuning biedt voor het werk in een context
die gekenmerkt wordt door uniciteit, onzekerheid en waardeconflicten. Psychologen zijn het aan
zichzelf als professionele groep verplicht om de rol van wetenschap, expertise en ethiek als de
fundamenten van hun praktijk beter te beschrijven en hun onderlinge relatie beter te begrijpen.

De hersenverzamelaar: een kennismaking met Franz Joseph Gall - Giovanni Timmermans

Het boek De hersenverzamelaar van neuropsycholoog Theo Mulder gaat over de Weense arts Franz
Joseph Gall (1758-1828), een voorloper in de zoektocht naar hoe het uiterlijk van iemand samenhangt

met zijn persoonlijkheid en zijn gedrag. De vraag wat de vorm van een schedel ons kan zeggen,
intrigeerde Gall eind achttiende eeuw mateloos. Volgens Gall kon men door de schedel te betasten
moordzucht, agressie en andere eigenschappen lokaliseren – een wetenschap die later bekend werd
onder de naam frenologie. Hij was ervan overtuigd dat de geest zich in het brein bevond en dat
geestesziekten hersenaandoeningen waren. Door het werk van Gall werd de basis gelegd van de
wetenschappelijke zoektocht naar de fysieke lokalisering van cognitieve processen en door hem zijn
we er ons van bewust geworden dat de geest een materiële basis heeft. Daarmee heeft Gall de
fundamenten gelegd van wat wij nu de neurowetenschap noemen.

Projectief depressief: een zinnenaanvultest als screener voor een depressief toestandsbeeld
- Paul Mangnus
In dit artikel wordt allereerst de theoretische achtergrond voor het gebruik van een zinnenaanvultest
als screener voor een depressief toestandsbeeld uiteengezet. Vervolgens wordt een onderzoek naar
de psychometrische kenmerken van de Nederlandstalige versie van de korte vorm van de Sentence
Completion Test for Depression met suïcidaliteitsitem (SCD-15 + -NL) beschreven. In een steekproef
van 207 patiënten uit de Nederlandse geestelijke gezondheidszorg werd voor deze projectieve test,
gebaseerd op het cognitieve model van Aaron Beck, een voldoende tot goede
interbeoordelaarsbetrouwbaarheid gevonden evenals voldoende convergente validiteit, voldoende
criteriumvaliditeit, en voldoende sensitiviteit en specificiteit om te screenen op depressie.

Aanhoudende lichamelijke klachten (ALK) als functioneel signaal bij onthullingen van kinderen
over kindermishandeling: een casestudie
- Stefaan Boel, Florien Meulewaeter, Kasia Uzieblo,
Wouter Vanderplasschen

De laatste jaren groeit de bewustwording van het voorkomen van aanhoudende lichamelijke klachten (ALK) bij kinderen en jongeren. Internationale cijfers wijzen op een prevalentie tussen 16,9% en
54,7%. Vaak gerapporteerde symptomen van ALK bij kinderen en adolescenten zijn onder meer: buikpijn, hoofdpijn, rugpijn, borstpijn, (chronische) vermoeidheid, duizeligheid, misselijkheid, flauwvallen, musculoskeletale klachten, pijn in armen, benen en gewrichten, aandoeningen van het maagdarmstelsel, en verlies van eetlust. Omdat een medische diagnose voor ALK veelal ontbreekt, leggen deze kinderen en jongeren doorgaans een langdurig parcours af binnen de gezondheidszorg.
Nochtans ondersteunt wetenschappelijk onderzoek steeds meer het gebruik van het biopsychosociaal
model voor het assessment en de behandeling van ALK. Onderzoek wijst in toenemende mate op de rol van stress en omgevingsinvloeden als onderliggende mechanismen in de ontwikkeling van ALK.
Zo blijkt ALK bij kinderen en adolescenten onder meer gelinkt te kunnen worden aan negatieve, stresserende gebeurtenissen in de kindertijd, waaronder vroegtijdige blootstelling aan stress in de ouder-kindrelatie, ouderlijk conflict, fysieke en psychische mishandeling en verwaarlozing, en seksueel misbruik. In deze bijdrage presenteren we een casus van een kind dat met ALK wordt aangemeld en waarbij tijdens psychotherapiesessies onthullingen rond kindermishandeling naar boven komen. Onze hypohese is dat ALK belangrijke non-verbale ‘functionele signalen’ kunnen zijn in het kader van onthullingen van kinderen over kindermishandeling.

Bezoekbegeleiding in de pleegzorg vanuit traumaperspectief - Frank Van Holen, Lenny Trogh,
Sarah Keyaert, Delphine West

In deze bijdrage beschrijven we de interventie Traumagerichte Bezoekbegeleiding (TBB) die in het kader van behandelingspleegzorg ingezet wordt boven op de reguliere pleegzorgbegeleiding om contacten tussen ouders en hun kinderen op een traumasensitieve manier te begeleiden. Deze methodiek wordt geïllustreerd aan de hand van Milly (1,5 jaar) die al sinds de leeftijd van zes maanden in een crisispleeggezin verblijft omwille van verwaarlozing, huiselijk geweld en een mentale beperking van haar moeder. Ze ontmoet haar moeder ontmoet in de bezoekersruimte onder begeleiding van een bezoekbegeleidster die een veilige figuur is voor haar.

 

Recensies van volgende boeken:

  • Papernow, P., Lavrysen, B. & Rober, P. (2022) Werken met samengestelde gezinnen. Mythes, valkuilen en interventies- Bart Heirbaut
  • Vanhoorden, S. (2023). Op de bodem: existentiële thema’s in psychotherapie en begeleiding -Hein Zegers.
  • Cahn, W., Deenik, J. & J. Vermeulen (red.). Leeftijlpsychiatrie. – Giovanni Timmermans
  • Uzieblo, K. Smid, W. , & McCartan, K. (eds.) (2022). Challenges in the management of people convicted of a sexual offence: A way forward. – Kris Vanhoeck
  • Swyngedouw, T. (2022). Focusing. Leven in verbinding met je innerlijk kompas. – Karolien
    Van Den Broeck.
  • Van Assche, L. & Van de Ven, L. (2022). Handboek klinische ouderenpsychologie.- Dorine
    Van Driel.
  • Khemlani-Patel & Neziroglu, F. (2022). Body Dysmorphic disorder.- Giovanni Timermans

​​​​​​​