Uitdagingen in de zorgsector
Onze maatschappij wordt gekenmerkt door een vergrijzende bevolking met als gevolg steeds meer chronisch zieken, terwijl het aantal werkenden afneemt. Dit vormt een uitdaging voor onze samenleving. Om te voorkomen dat de zorg vastloopt, is elke zorgverlener van belang. Apothekers, met hun unieke laagdrempeligheid, bereiken mensen die door andere zorgverleners niet of nauwelijks worden bereikt. Iedereen bezoekt wel eens de apotheker voor advies of gezondheidsklachten. Bovendien hebben ze ruime openingsuren en zijn er geen patiëntenstops.
Complex geneesmiddelengebruik en de rol van de huisapotheker
Het gebruik van geneesmiddelen is complexer geworden, onder andere door het gebruik van meerdere geneesmiddelen bij een groter aantal personen met meerdere chronische ziekten. Ook een betere kennis van de werking van geneesmiddelen, waarbij men de invloed van juist gebruik van een specifiek geneesmiddel om tot een optimaal resultaat te komen beter kent, maakt het geneesmiddelengebruik complexer. Hierin speelt de huisapotheker een cruciale rol. Chronische patiënten sluiten een overeenkomst met de huisapotheker van hun keuze en worden voor hun medicatiegebruik nog beter opgevolgd. Zij ontvangen een volledig geactualiseerd medicatieschema met alle geneesmiddelen en relevante gezondheidsproducten die zij gebruiken, inclusief gebruiksinstructies (zoals dosering en innamemomenten). Dit schema wordt ook gedeeld met andere zorgverleners van de patiënt, na geïnformeerde toestemming van de patiënt en volgens geldende privacyregels. Zo hebben alle betrokkenen een goed zicht op het medicatiegebruik van een bepaalde patiënt. Zo’n up-to-date medicatieschema is essentieel, net als het bevorderen van therapietrouw voor een optimale zorg.
“Naast de begeleiding van het correcte medicatiegebruik speelt de apotheker onmiskenbaar een belangrijke rol in het kader van het vroeg opsporen van gezondheidsrisico’s. Voor meerdere ziekten wordt de diagnose pas laat gesteld, omdat de burger onvoldoende in contact komt met zorgverleners. Dankzij de nabijheid van de apotheker kan hij een belangrijke rol spelen in het leiden naar gepaste hulp”, aldus Marleen Haems, algemeen directeur VAN.
Preventie: de veelzijdige verantwoordelijkheid van de apotheker
Apothekers spelen een belangrijke rol in de vroegtijdige detectie van gezondheidsrisico’s of aandoeningen. Dit kan onder meer door het bevragen van patiënten en zou ook kunnen door Point-of-Care Testing (POCT), dit zijn testen op bijvoorbeeld een bloeddruppel die snel kunnen afgenomen worden en waarvan het resultaat onmiddellijk beschikbaar is. Daarna kunnen ze bij mogelijke gezondheidsrisico’s patiënten doorverwijzen naar de huisarts. Zo dragen ze bij aan de tijdige opsporing van ziekten.
Initiatieven zoals de 'Maand van de Preventie' ondersteunen deze inspanningen. In elke ‘Maand van de Preventie’ wordt een specifiek aspect uitgelicht en worden de resultaten gemeten van de preventieve acties die de apothekers dan doen. In 2021 lag de focus op rookstop, met als resultaat dat twee op de drie aangesproken personen gemotiveerd werden om te stoppen met roken. In 2022 richtte de ‘Maand van de Preventie’ zich op huidkanker en sensibiliseerden apothekers 822 burgers over de risico's van Uv-stralen. Dit jaar staat therapietrouw bij diabetes type 2 centraal met als doel aandoeningen, die een gevolg zijn van dit type diabetes, te voorkomen door een optimale behandeling en gezonde levensstijl te benadrukken.
Apothekers kunnen ook bijdragen aan het bevolkingsonderzoek voor darmkanker. Want hoewel de test hiervoor eenvoudig en vlot uitvoerbaar is, wordt deze door meer dan de helft van de personen uit de doelgroep niet uitgevoerd.
Mentaal welzijn
De noden voor geestelijke gezondheidszorg zijn groot en krijgen steeds meer aandacht. Vlaamse apothekers spelen hierop in met projecten zoals #CAVAsa, waarin zij zich doelgericht bijscholen in het herkennen en bespreekbaar maken van psychosociale noden bij mensen die nog geen hulp ontvangen. Deze patiënten worden doorverwezen naar gepaste hulpverlening. Tot nu toe namen 387 apotheken deel en registreerden zij 415 patiëntencontacten over psychosociaal welzijn, waarbij de betrokkenen werden doorverwezen naar de juiste zorg.
In samenwerking met het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP) krijgen apothekers de kans hun kennis rond en hun rol in suïcidepreventie te versterken. Tijdens de succesvolle pilootfase van het project ‘Suïcidepreventie in de Apotheek’ werden 147 gesprekken geregistreerd in 16 apotheken, waarbij apothekers mensen met suïciderisico ondersteunden en doorverwezen. Deze initiatieven tonen aan dat de laagdrempelige apotheek een vindplaats is voor mensen die soms buiten het bereik van andere zorgverleners vallen.
Vaccinatiecampagnes
Apothekers hebben al jaren een belangrijke verantwoordelijkheid in sensibilisatie voor najaarsvaccinaties tegen onder meer COVID-19, griep en pneumokokken. Sinds 2023 kunnen burgers ervoor kiezen om zich door de apotheker ook te laten vaccineren. In 2023 werden in Vlaamse en Brusselse apotheken 569.297 COVID-19-vaccins voorbereid en 393.305 toegediend, waarvan 72% aan mensen van 60 jaar en ouder. Daarnaast werden 1.312.463 griepvaccins afgeleverd en 177.853 griepvaccins toegediend. Dit biedt een aanvulling op het bestaande aanbod en maakt vaccinatie toegankelijker, ook voor kwetsbare en moeilijk bereikbare groepen.
Geïntegreerde zorg
Een van de grootste uitdagingen in de zorg is het omgaan met de toename van chronische ziekten door de vergrijzende bevolking. Preventie en geïntegreerde zorg zijn essentieel om deze uitdagingen aan te pakken. In geïntegreerde zorg werken zorgverleners multidisciplinair samen, zowel binnen de eerste lijn als in samenwerking met de tweede lijn. Voor patiënten die korter in het ziekenhuis verblijven, is het belangrijk dat de zorg efficiënt en harmonieus verloopt, zowel in het ziekenhuis als thuis door een naadloze overgang van de zorg tussen eerste- en tweedelijn. Ook apothekers dienen deel uit te maken van deze teams rond de patiënt eens ze het ziekenhuis verlaten hebben. Een performant, geïntegreerd en gedeeld patiëntendossier dat efficiënt functioneert, is onmisbaar voor een succesvolle organisatie van de zorg.
“Voor patiënten die na een kortere ligduur in het ziekenhuis terug naar huis gaan, is een warme omkadering nodig. Het is belangrijk dat de zorg efficiënt en harmonieus verloopt, met een naadloze overgang tussen eerste- en tweedelijn. De apotheker speelt hierin een belangrijke rol”, zegt Marleen Haems.
Preventie, geïntegreerde zorg en population health management zijn drie strategieën die belangrijk zijn in de aanpak van de gezondheidszorg van morgen. In elk van deze is de apotheker erg belangrijk.
Conclusie
In een tijd van grote uitdagingen in de zorgsector bewijzen apothekers hun onmisbare bijdrage aan een toegankelijke, efficiënte en preventieve gezondheidszorg. Zo kunnen apothekers mee inspelen, als essentiële zorgververlener door hun laagdrempelige bereikbaarheid en hun groeiend takenpakket, op het aanpakken van de uitdagingen in de lokale en mondiale gezondheidszorg.