Psychosociale opvang tijdens de COVID-19 pandemie: Welke lessen kunnen we trekken voor de toekomst?
Persbericht Hoge GezondheidsRaad
CORONA EN MENTALE GEZONDHEID: WAT HEBBEN WE GELEERD?
De coronacrisis zet intussen al een hele tijd ons dagelijkse leven op z’n kop. Voor vele kwetsbare groepen is en blijft deze periode een zware opgave. Welke lessen trek je hieruit voor de toekomst van de geestelijke gezondheidszorg? De Hoge Gezondheidsraad maakt na bijna 2 jaar een voorzichtige balans op en blikt met een 10-stappenplan in de hand vooruit naar de toekomst.
Welzijnskloof vergroot
In het algemeen houden wij Belgen goed stand. De behoeften aan geestelijke gezondheidszorg en de beschikbaarheid ervan zijn echter al enige tijd uit balans. Dit is het gevolg van een versnippering van het aanbod, een gebrek aan zichtbaarheid en communicatie, en van ondercapaciteit in bepaalde regio’s en voor bepaalde risicogroepen. De pandemie heeft de bestaande welzijnskloof alleen maar uitvergroot. Hoe langer deze crisis voortduurt, hoe meer de druk op het mentaal welzijn nog zal toenemen en hoe langer deze ongelijkheid zal blijven bestaan of zelfs vergroten.
Hoe strikter de te volgen maatregelen of hoe langer de maatregelen moeten worden volhouden, hoe groter de impact op het welbevinden. De grote onzekerheid rond de parameters van de pandemie doen angst en geestelijke gezondheidsproblemen toenemen. Gebrek aan sociale interacties tijdens lockdownperiodes werkt dit bovendien in de hand. Ons mentale welzijn volgt zodus zeer duidelijk het patroon van de pandemie. Hoewel het merendeel van de bevolking op gebied van veerkracht en welzijn lijkt te herstellen, lopen kwetsbare groepen meer risico.
Jongeren en mensen met bestaande aandoeningen en/of een lagere sociaaleconomische status hebben meer te lijden onder geestelijke gezondheidsproblemen. Mensen werkzaam in de zorg stonden en staan bovendien nog steeds voor bijzondere uitdagingen. De druk is hoog en dat uit zich in lagere tevredenheid, stijgend aantal conflicten, werkuitval en een verstoorde werk-privébalans. Deze groepen zullen dan ook meer ondersteuning nodig hebben.
In 10 stappen naar een nieuwe normaal
Om het hoofd te bieden aan deze uitdagingen, stelt de Hoge Gezondheidsraad 10 actiepunten voor die de toekomst van de geestelijke gezondheidszorg moeten verbeteren:
- Organiseer de geestelijke gezondheidszorg volgens het model van getrapte zorg: laagdrempelig, lokaal verankerd en met sterke triage- en doorverwijssystemen
- Maak geestelijke gezondheid een integraal onderdeel van publieke gezondheid
- Gebruik communicatie als motivator in plaats van extra belasting
- Wees aandachtig voor de duur van de crisis, monitor en koppel terug
- Versterk de individuele en collectieve veerkracht
- Bevorder de sociale bescherming en erken de rol van (de terugkeer naar) werk
- Aandacht voor verlies en rouw
- Wees voorbereid op toekomstige golven en/of nieuwe pandemieën
- Voorzie extra steun voor de zorgsector
- Betrek experten proactief bij beleidskeuzes
De Hoge Gezondheidsraad adviseert om te focussen op een systeem dat de expertise van het werkveld ten volle benut maar dat vooral eenvoudig blijft. Een warm onthaal bij psychische nood, dichtbij huis, met lotgenotencontact en vertrekkend vanuit preventie vormt de basis. Het herkennen van kwetsbaarheidsfactoren kan helpen om doelgroepen in kaart te brengen, prioriteiten te stellen en op maat gemaakte zorgnoden te bepalen. Gevalideerde en simpele indicatoren die naar de veerkracht van de bevolking peilen, kunnen onderzoek, monitoring en terugkoppeling mogelijk maken waardoor het systeem blijft verbeteren.
Tot slot, de visie rond geestelijke gezondheid moet proactief zijn en gericht op wat voor elke Belg gewenst is en niet alleen op personen in psychische nood. Een samenleving die collectief zorgzaam is en die leert zorg te dragen voor de geestelijke gezondheid van zichzelf en haar burgers draagt bij aan duurzame gezondheidswinst.
Advies 9676
In dit wetenschappelijk advies, waarin richtlijnen worden aangeboden voor beleidsmakers inzake volksgezondheid, formuleert de Belgische Hoge Gezondheidsraad aanbevelingen voor zorgverleners en overheid over de psychosociale opvang tijdens de COVID-19-pandemie.