Vereisten supervisie

Klinisch psychologen in supervisie zijn degenen die hun praktijk onder supervisie uitoefenen in het kader van het zich laten registreren op het register van VVKP. Zij werken in directe, persoonlijke interactie met echte cliënten in echte situaties, maar onder supervisie van een gekwalificeerde praktijkbeoefenaar, de klinisch psycholoog – supervisor.

Klinisch psychologen in supervisie kunnen ofwel hun beroepstraining afronden binnen een universitair programma (vb. een vervolmakingsjaar), ofwel in een werkomgeving werken onder supervisie van psychologen die als klinisch psycholoog - supervisor geregistreerd zijn. In beide gevallen is het noodzakelijk dat een naar behoren gekwalificeerd persoon optreedt als supervisor van de psycholoog in opleiding. De praktijk onder supervisie wordt gewoonlijk verricht na het volgen van de 5 – jarige academische opleiding en training als psycholoog. Deze kan plaatsvinden in een jaar fulltime praktijk onder supervisie, na de vijfjarige universitaire opleiding.

Een klinisch psycholoog - supervisor is een psycholoog die, minimaal over vijf jaar fulltime werk- of vergelijkbare ervaring heeft opgedaan als klinisch psycholoog, die verantwoordelijk is voor het verwerven en beoordelen van beroepscompetenties door een klinisch psycholoog in supervisie in dat werkterrein. Het is de verantwoordelijkheid van de klinisch psycholoog- supervisor om de klinisch psycholoog in supervisie dagelijks te ondersteunen in zijn of haar leerproces en zijn of haar competenties te beoordelen, en hem of haar aan te moedigen zo zelfstandig mogelijk te handelen, rekening houdend met de situatie en zijn of haar competenties.

De klinisch psycholoog - supervisor moet erkend worden volgens de criteria opgesteld door de registratiecommissie. Hij/zij is zelf een gecertificeerd klinisch psycholoog met minimum 5 jaar werkervaring als klinisch psycholoog.

De context voor de praktijk onder supervisie is een realistische beroepsomgeving in het bredere domein van de welzijns – en gezondheidszorg. Dit kan door de universiteit of daarbuiten geregeld worden. De beroepsomgeving moet de klinisch psycholoog in opleiding de kans bieden competenties te ontwikkelen en beoordeeld te worden op de verwerving daarvan.

Er zijn verschillende contexten waarin psychologen een praktijk onder supervisie kunnen uitoefenen. Dit zijn onder meer:

• de psycholoog is student aan de universiteit en de praktijk onder supervisie maakt deel uit van de universitaire opleiding en training;
• de psycholoog werkt als werknemer en de praktijk onder supervisie maakt deel uit van de (eerste) werkervaring (en de supervisie wordt formeel geregeld binnen de werkomgeving);
• de psycholoog werkt als werknemer en de praktijk onder supervisie wordt informeel geregeld (en kan worden gegeven door een psycholoog buiten de werkomgeving);
• de psycholoog werkt als zelfstandige en regelt zijn of haar eigen supervisie.

Supervisie houdt in dat de psycholoog in opleiding en de supervisor regelmatig bijeenkomen; dit dient minimaal eens per twee weken te gebeuren, gedurende gemiddeld twee uur. De supervisor kan een vergoeding vragen voor de geleverde supervisie.

Voor elke hoofdactiviteit in de praktijk onder supervisie dienen de klinisch psycholoog in opleiding en de klinisch psycholoog - supervisor overeenstemming te bereiken over:

1. het werkterrein en de cliëntgroep(en) waarop het praktijkwerk betrekking heeft;
2. rollen (zie competentieprofiel) die het meest met het werk overeenkomen;
3. competenties die met de activiteit kunnen worden aangetoond.

Wanneer het werk is afgerond, dient de klinisch psycholoog - supervisor een beoordeling in te vullen van de klinisch psycholoog in supervisie, voor elk van de twintig competenties die relevant zijn voor het betreffende werk. Deze beoordeling moet met de klinisch psycholoog in opleiding besproken worden en de terreinen voor verdere ontwikkeling moeten in kaart worden gebracht.

Het is duidelijk dat deze beoordelingen vormend zijn, aangezien de psycholoog in opleiding zijn/haar vaardigheden in de loop van de minimaal vereiste periode van één jaar zal ontwikkelen. Het wordt aanbevolen gebruik te maken van goede praktijken, zoals het gebruik van een portfolio waarin de klinisch psycholoog in opleiding zijn of haar werk en de ontwikkeling van competenties vermeldt, de behoeften op het vlak van professionele ontwikkeling in kaart brengt en het eigen leertraject evalueert. Deze kunnen de basis vormen voor een gedegen beroepspraktijk en bijdragen aan de voortdurende bijscholing, waarvoor portfolio’s ook relevant zijn.

Supervisie kan worden gebruikt om de nieuwe psycholoog te vormen voor het vak, institutionele richtlijnen te herhalen en de standaarden van het vak over te dragen.

De klinisch psycholoog - supervisor ondersteunt de ontwikkeling van een reflectieve praktijk, professioneel bewustzijn en professionele sensitiviteit, en inzicht in ethische kwesties en dilemma’s in de praktijk. De klinisch psycholoog - supervisor levert een wezenlijke bijdrage aan het leerproces aan de hand van modellering, feedback, observatie en discussie. De klinisch psycholoog - supervisor bekleedt ook een soort poortwachtersfunctie, wat inhoudt dat hij of zij de competente praktijk goedkeurt en bijdraagt tot uitsluiting van degenen die niet competent worden geacht om als gecertificeerd klinisch psycholoog een praktijk uit te oefenen.

Er zijn veel benaderingen van supervisie. Maar bij elke benadering wordt van de klinisch psycholoog - supervisor verlangd dat hij of zij over de tijd, inzet en competenties beschikt om supervisor te zijn. De tijd bedraagt gewoonlijk een à twee uur per week ‘geblokte’ en ononderbroken tijd, waarin de klinisch psycholoog - supervisor en de klinisch psycholoog in supervisie samen werken en het werk van de klinisch psycholoog in supervisie bespreken. De klinisch psycholoog - supervisor helpt de klinisch psycholoog in supervisie het werk op cognitief en emotioneel niveau te verwerken en ondersteunt hem of haar bij de ontwikkeling van competenties en vertrouwen. Dit proces kan ook taken met zich meebrengen die door de klinisch psycholoog in supervisie worden verricht onder toezicht van de klinisch psycholoog - supervisor, en die vervolgens de basis vormen voor latere gedetailleerde bespreking en kritische reflectie in het kader van het leerproces. Dit kan ook inhouden dat de klinisch psycholoog in supervisie de klinisch psycholoog – supervisor observeert bij het verrichten van taken en dan daarover reflecteert in het kader van het leer- en ontwikkelingsproces. Audio- en videobanden kunnen een nuttige functie vervullen in het proces van supervisie, omdat zij open besprekingen en feedback mogelijk maken over aspecten van de prestaties van de klinisch psycholoog in supervisie. Er is een aanzienlijke hoeveelheid literatuur over het proces van supervisie, zowel in de klinische psychologie als meer in het algemeen.

Waarschijnlijk zullen er in de toekomst richtlijnen voor de supervisie worden ontwikkeld.

Voorgesteld wordt dat klinisch psychologen - supervisors de competenties van een klinisch psycholoog in supervisie beoordelen tijdens en aan het einde van de periode van praktijk onder supervisie, aan de hand van standaard beoordelingscategorieën zoals genoemd in de Appendix Competenties van dit document. Begeleiding en richtlijnen voor de beoordeling van prestaties en competenties worden beschikbaar gesteld.

De psycholoog in opleiding dient bewijs te leveren van de verwerving van functies en competenties genoemd in de Appendix Competenties (zie "Nuttige documentatie"). Hij of zij dient een systematische zelfevaluatie af te ronden van het niveau van zijn of haar vaardigheden in relatie tot de reeks in de Appendix Competenties (zie "Nuttige documentatie") genoemde competenties, en dit format te gebruiken om de toekomstige professionele ontwikkeling te plannen.